1.ابن ابى الحديد مى نويسد : مراد حضرت اين است كه خوارج به سبب گرفتار آمدن به يك شبهه، گمراه شدند . آنان طالب حقّ بودند و اجمالاً به دين تمسك داشتند و از عقيده خود دفاع مى كردند، گرچه در عقيده خود راه خطا پيمودند . اما معاويه خواهان حقّ نبود، بلكه راه باطل مى پيمود و از عقيده اى كه با شبهه آميخته شده باشد، دفاع نمى كرد . رفتار و كردار او، خود گواه اين امر بود . او پايبند دين نبود ... با چنين اوصافى كه در معاويه وجود داشت، بر مسلمانان روا نبود كه از حكومت او دفاع كنند و با شورشيان عليه او بجنگند، هر چند كجراهه مى رفتند؛ زيرا آنان وضع بهترى از معاويه داشتند ؛ چه، نهى از منكر مى كردند و قيام در برابر فرمانروايان ستمگر را واجب مى دانستند ... .

1.شرح نهج البلاغة: ۲/۲۶۷ .

2.نهج البلاغة: الحكمة ۳۲۳

3.نهج البلاغة: الخطبة ۶۰

4.نهج البلاغة: الخطبة ۹۳

5.نهج البلاغة: الخطبة ۶۱.

6.قال ابنُ أبي الحديد : مُراده أنّ الخوارج ضَلّوا بشُبهةٍ دخَلت عليهم ، كانوا يَطلُبون الحقّ ، ولهم في الجملة تَمسّكٌ بالدِّين ، ومُحاماةٌ عن عقيدةٍ اعتقدوها ، و إنْ أخطَؤوا فيها . وأمّا معاوية فلم يكن يطلب الحقّ ، و إنّما كان ذا باطل ، لا يُحامي عن اعتقادِ قد بناه على شبهة ، وأحوالُه كانت تدلّ على ذلك ، فإنّه لم يكن من أرباب الدِّين ... و إذا كان كذلك لم يَجُزْ أن يَنصُر المسلمون سلطانه ، وتحارَبُ الخوارج عليه و إن كانوا أهل ضلال ، لأ نّهم أحسن حالاً منه ، فإنّهم كانوا يَنهون عن المنكر ، ويَرَون الخروج على أئمّة الجور واجبا ... (شرح نهج البلاغة : ۵ / ۷۸) .