ب ـ گرفتن مزد تبليغ ، بدون درخواست

آثار زيانبارى كه بدانها اشارت رفت ، هنگامى پديد مى آيند كه مبلّغ ، درست به عكسِ انبياى الهى عمل كند ؛ يعنى انبيا مى گفتند ما مزد تبليغ نمى خواهيم ؛ امّا او بگويد كه مزد تبليغ مى خواهد و با دين خدا مانند يك كالا معامله كند . امّا اگر مبلّغ ، درخواست مزد نداشته باشد ، ليكن مردم براى تأمين زندگى اش چيزى به وى اهدا كنند ، پذيرفتن آن منعى ندارد . در اين باره ، از امام صادق عليه السلامروايت شده است :
المُعَلِّمُ لا يُعَلِّمُ بِالأَجْرِ ، وَيقبل الهَدِيّةَ إذا اُهدى إلَيهِ . ^۱
معلّم ، براى مزد تعليم نمى دهد ؛ اما اگر هديه اى به او داده شود ، آن را قبول مى كند .
در گفتگوى حمزة بن حُمران با امام صادق عليه السلام چنين آمده است:
[ قال عليه السلام]«مَنِ اسْتَأكَلَ بِعِلْمِهِ اِفتقَرَ» . فَقُلتُ لَهُ : جُعِلتُ فِداكَ ! إنَّ فِي شِيعَتِكَ وَمَوالِيكَ قَوما يَتَحَمَّلُونَ عُلُومَكُم وَيُبِثُّونَها فِي شِيعَتِكُم ، فَلا يعدمون عَلى ذَلِكَ مِنْهُم : البِرَّ وَالصِلَّةَ وَالإكرامَ . فَقالَ : «لَيسَ أُولئِكَ بِمُستأَكِلِينَ» . ^۲
[ امام صادق عليه السلام فرمود:] «هر كس از راه علمش نان بخورد ، مستمند خواهد شد» . به ايشان گفتم : فدايت شوم! ميان شيعيان و دوستداران شما گروهى هستند كه دانش هاى شما را فرا مى گيرند و آن را ميان شيعيانتان منتشر مى سازند و در مقابل نيكى ، انعام و هداياى آنان ، بى بهره نمى مانند . فرمود : «اينان ، كسانى نيستند كه با علم خود ، نان مى خورند» .
نكته درخور توجّه اين است كه گرفتن پاداش تبليغ ، بدون درخواست آن ، هرچند منعى ندارد و با برخى از مراتب اخلاص نيز سازگار است ؛ امّا ترك آن ، اولى محسوب

هر كس كه مردم براى فراگيرى دينشان به او نيازمند باشند ، و او از آنان مزد بخواهد ، بر خداوند رواست كه او را در آتش جهنّم در اندازد .

2 . كاهش اثر تبليغ

با صدمه ديدن ركن اخلاقى اخلاص ، اثر تبليغ در سازندگى ديگران ، كاهش مى يابد و گاه به صفر مى رسد ؛ بلكه نتيجه عكس مى دهد ؛ زيرا مردم ، حق دارند به كسانى كه دين خدا را وسيله تأمين دنياى خود كرده اند ، با ديده اتّهام بنگرند و آنان را ناصح و خيرخواه خود ندانند ؛ چنان كه حضرت عيسى عليه السلام در اين زمينه مى فرمود:
الدِّينار دَاءُ الدِّينِ، وَالعالِمُ طَبِيبُ الدِّينِ ؛ فَإذا رَأَيتُم الطَبِيبَ يجرّ الدّاءَ إلى نَفْسِهِ فَاتَّهِمُوه ، وَاعْلَمُوا أنَّه غَيرُ ناصحٍ غيره . ^۱
دينار ، بيمارى دين و عالم ، طبيب دين است . پس اگر طبيبى را ديديد كه بيمارى را به سوى خود مى كشد ، به او بدگمان باشيد و بدانيد كه او خيرخواه ديگرى نيست .

3 . تحريف ارزش هاى دينى

زيانبارترين اثر «تبليغ در برابر پاداش» ، تحريف ارزش هاى دينى است . هنگامى كه تبليغ به صورت كالا درآيد ، مبلّغ به جاى آن كه نياز مخاطب را در نظر بگيرد ، خواست او را مورد توجّه قرار مى دهد و از اين رو ، سعى مى كند كالاى خود را مطابق ميل وى تنظيم كند و بدين سان ، چه بسا لازم بداند كه ارزش هاى دينى را تحريف كند تا دنياى خود را تأمين نمايد .
از ديدگاه قرآن كريم ، تحريف كتب آسمانى پيشين ، به همين ريشه خطرناك مى رسد كه جمعى از مبلّغان و پيشوايان دينى، در برابر بهايى اندك ، براى تأمين خواست خداوندان زور و زر ، حقايق دينى را تحريف كردند . ^۲