خدا و بندگانش قرار ده تا در امورى كه بر او مشتبه گردد، با آنان به بحث و گفتگو نشيند و در آنچه دانشش از او پنهان است، به آنان رجوع كند و آنان، گواهان داورى اش در ميان مردم باشند. إن شاء اللّه ! ^۱

7 / 4

اهتمام به آداب داورى

۳۷۲.امام على عليه السلام ـ به شريح ـ :در حال تأخيركنندگانِ در پرداخت حقوق مردم از توانمندان و بى نيازان ، كه ثروت هاى مسلمانان را در اختيار حكمرانان مى نهند، بنگر. پس حقوق مردم را از آنان بستان و خانه ها و مستغلاّت را بفروش كه از پيامبر خدا شنيدم كه مى فرمود: «تأخير مسلمان توانمند، ستم بر مسلمان است، و آن كه مستغلات و خانه و ثروت ندارد، جبرى بر او نيست».
و بدان كه مردم را بر حق وا ندارد، جز كسى كه آنان را از باطلْ دور سازد . آن گاه، ميان مسلمانان در چهره و سخن و نشستن، به برابرى رفتار كن تا نزديكت در ستمگرى ات طمع نورزند و دشمنت از عدالت تو نااميد نگردد، و سوگند را بر مدّعى با آوردن بيّنه (دو شاهد) بازگردان ؛ چرا كه اين كار، ابهام را برطرف سازد و داورى را استوار گردانَد.
و بدان كه مسلمانان، عادل اند و برخى بر برخى گواهى دهند، مگر آن كه در جرمى تازيانه خورده و از آن توبه نكرده است، يا به شهادت نادرستْ شناخته شده است، يا در مظان اتّهام قرار دارد؛ و بپرهيز از شِكوه و اظهار رنج و درد در مجلس داورى، كه خداوند، در آن پاداشى مقرّر داشته و ذخيره اى نيكوست براى آن كه به حق، داورى كند!

7 / 2

تأمين مالى قضات

۳۷۰.امام على عليه السلام ـ در عهدنامه اش به مالك اشتر ـ :آن گاه براى داورى ميان مردم، شايسته ترين فرد را از نظر خودت برگزين... و در بخشش بدو، گشاده دستى پيشه ساز، چنان كه كاستى اش را بزدايد و نيازش به مردمان، كم شود. ^۱

7 / 3

امنيت شغلى قُضات

۳۷۱.امام على عليه السلام ـ در عهدنامه اش به مالك اشتر ـ :آن گاه براى داورى ميان مردم ، شايسته ترين فرد را از نظر خودت برگزين... و رتبت او را نزد خود، چندان بالا بر كه كسى از نزديكانت در وى طمع نكند و از گزند مردمان، نزد تو ايمن ماند. در اين باره، نيك بنگر كه اين دين، در دست بدكاران گرفتار بود. در آن، بر پايه هوس رفتار مى شد و به نام آن، دنيا طلب مى شد. ^۲
[ در گزارش تحف العقول آمده است:] پس ، از داورى چنين كسى بسيار مراقبت كن و در بخشش به وى، چنان گشاده دستى كن كه كاستى اش را بزدايد ، و بدان كمك جويد ، و نيازمندى اش به مردم در سايه آن اندك گردد؛ و او را نزد خود، مرتبتى ده كه نزديكانت در آن طمع نكنند، تا بدان وسيله از گزند مردمانْ نزد تو ايمن ماند، و در هم نشينى ات او را نيكو احترام كن و نزديك خودت بنشان و داورى اش را امضا كن و حكمش را به اجرا گذار و بازوانش را محكم ساز. دستْ يارانش را از بهترين كسانى كه مى پسندى از همتايانش در ميان دين شناسان ، پارسايان و خيرخواهان