نيرنگ است» ^۱ . ^۲

۵۰۷.امام باقر عليه السلام :به درستى كه على عليه السلام مى فرمود: «اگر پرندگان، مرا برُبايند، برايم دوست داشتنى تر است از اين كه چيزى را به پيامبر خدا نسبت دهم كه نفرموده است. از پيامبر خدا شنيدم كه در روز [ جنگ] خندق مى فرمود: جنگ، نيرنگ است . مى فرمود: هر گونه كه مى خواهيد، سخن بگوييد ». ^۳

۵۰۸.امام على عليه السلام ـ در حكمت هاى منسوب به ايشان ـ :در نبرد، به نيرنگ خويش بيشتر اعتماد كن تا به نيرويت، و [ نيز] به پرهيز و احتياط خود ، شادمان تر باش تا به كارزار و دليرى ات؛ چرا كه جنگ، جنگِ بى باكان، و غنيمتِ محتاطان است. ^۴

۵۰۹.الكافى ـ به نقل از عدى بن حاتم ـ :به درستى كه اميرمؤمنان، هنگامى كه در صفّين با معاويه رو در رو شد، صدايش را بلند مى كرد تا يارانش بشنوند ومى فرمود: «به خدا سوگند، معاويه و يارانش را خواهم كُشت!». آن گاه در آخر سخن، صدايش را آهسته مى كرد و مى گفت: «إن شاء اللّه !».
من نزديك ايشان بودم و گفتم: اى اميرمؤمنان! به درستى كه سوگند ياد كردى بر آنچه انجام مى دهى. آن گاه «ان شاء اللّه » گفتى. مقصودت از اين، چه بود؟
فرمود: «جنگ ، نيرنگ است و من نزد مؤمنان، دروغگو نيستم. خواستم تا يارانم را بر دشمن بشورانم تا سُستى نكنند و [ به نبردِ] با آنان، رغبت پيدا كنند. پس درآينده، داناترين آنان، از اين سخنْ سود بَرَد. إن شاء اللّه !». ^۵

۵۱۰.تفسير القمى ـ در گزارش جنگ خندق ـ :امير مؤمنان، در حالى كه هَرْوَله مى كرد، [ از جايى ]گذشت ... عمرو [ بن عبد ود] به وى گفت: كيستى؟

فرار، شما را سودى نرساند، اگر از مرگ يا پيكارْ بگريزيد، و در آن صورت، جز اندكى بهره مند نخواهيد شد».
به خدا سوگند، اگر از شمشير دنيا بگريزيد، از شمشيرهاى آخرت در امان مباشيد. پس از شكيبايى و راستى مدد گيريد كه همانا پيروزى، پس از شكيبايى فرود آيد، و در راه خدا به درستى پيكار كنيد؛ و نيرويى جز از خداوند نيست. ^۱

ه ـ پنهان كردن آنچه به روحيه سپاه، آسيب مى رساند

۵۰۵.وقعة صفين ـ به نقل از ابو رَوق ـ :زياد بن نضر حارثى به عبد اللّه بن بديل بن ورقاء گفت: به درستى كه روز ما و آنان، روزِ سختى است. بر آن شكيبايى نكند، جز كسى كه دليرْ دل ، راستْ نيّت و استوارْ قلب باشد. به خدا سوگند ، گمان مبرم امروز از ما وآنان، كسى باقى مانَد، جز فرومايگان .
عبد اللّه بن بديل گفت: به خدا من نيز چنين گمان مى كردم.
على عليه السلام فرمود: «اين سخن، در دل شما دو نفر پنهان باشد. آن را اظهار مداريد و كسى آن را از شما نشنود. به درستى كه خداوند، بر گروهى كشته شدن را نوشته و بر گروهى ديگر مرگ را، و هركس، مرگش آن گونه كه نوشته شده به سراغش آيد. پس خوشا به حال پيكاركنندگان در راه خدا و كشته شدگان در راه پيروى او! ^۲

9 / 5

نيرنگ

۵۰۶.امام على عليه السلام :آن گاه كه از پيامبر خدا سخنى براى شما نقل مى كنم، به خدا سوگند، اگر از آسمان فرو افتم، برايم دوست داشتنى تر است از اين كه بر او دروغ ببندم؛ و [ نيز ]آن گاه كه ميان خود و شما سخن مى گويم: «به درستى كه جنگ،