3 . هوشيارى و زمان شناسى

امام على عليه السلام ، در كنار تأكيد بر سياست تشنج زدايى و حركت به سوى حياتى مسالمت آميز و مصالحه با دشمن، به هوشيارى و حزم انديشى در برابر دشمن نيز تأكيد مى كرد. امام، بر اين نكته پاى مى فشرد كه مؤمنان، نبايد دشمن را خُرد بشمارند و بويژه در برابر دشمنانى كه دشمنى خود را اظهار نمى كنند، بايد نهايت هوشيارى را معمول دارند و آمادگى لازم را براى برخورد و رويارويى در زمانِ مناسب، و هنگام بروز و ظهور حوادث، هرگز از دست ندهند و بدانند كه اگر آنها در خواب فراموشى فرو روند، دشمن، هرگز غافل نخواهد ماند.

4 . پرهيز از رعب آفرينى و وحشت گسترى

امام على عليه السلام در حكومت خود، در برابر متخلّفان ومخالفان، هرگز به رعب آفرينى و وحشت گسترى توسّل نمى جست. آن بزرگوار، حتى در برخورد با عوامل ضدّ امنيتى نيز از سياست رعب و وحشت و خشونت هاى غير قانونى بهره نمى گرفت. امام، هرگز بر اساس گمان و تخمين و احتمال با مردمان برخورد نمى كرد و هرگز پيش از وقوع جُرم، متّهمان و مظنونان به اقدامات ضد امنيتى را عقوبت نمى كرد.

5 . قانونگرايى در برخورد با مجرمان

نظام حكومت على عليه السلام ، متّكى به قانونْ بود ودر همه جوانب، قانون بود كه حكومت مى كرد، نه اراده فرد. بدين سان، او درآموزه هايش، به قانونگرايى و محوريت قانون، بسى تأكيد مى كرد. چنين بود كه در نظام حكومت او نه تنها شكنجه متّهمان و مظنونان به اقدامات ناروا ممنوع بود، كه مجرمان نيز شكنجه نمى شدند و به مجرم نيز هرگز اهانت نمى شد و اگر كسى مجرم شناخته مى شد، تنها و تنها به مقتضاى قانون، مجازات مى گشت، و اگر مجرى قانون، عمداً و يا سهواً، در اجراى حكم از مرز قانونْ تجاوز مى كرد، قصاص مى شد. چنين بود كه چون دريافت قنبر، سه

گزارش هاى پنهانى انجام مى داده است، همه و همه، نشان دهنده اين است كه حكومت امام، از وجود تشكيلاتى كارآمد و دقيقْ برخوردار بوده است. جستجوى پنهانى و جمع آورى گزارش هاى گونه گون مرتبط با امنيت داخلى، اطّلاعات نظامى و عملكرد كارگزاران، وظيفه اساسى اين تشكيلات است. متأسفانه از جزئيات تشكيلات ياد شده، اطّلاعى در دست نيست؛ امّا از آثار و چگونگى تصميم هاى امام، كاملاً مى توان به وجود آن پى برد. اين تشكيلات را مى توان يك يا چند دستگاه اطّلاعاتى تلقّى كرد.

2 . تشنج زدايى

از جمله آموزه هاى ارجمند علوى، توجّه به دگرگونى انديشه وموضع مخاصمان است. خصومت بسيارى از مخاصمان، از ناآگاهى به مواضع و عدم اطّلاع آنها از شيوه و روش ها و چرايى آنها سرچشمه گرفته است. امام، تأكيد مى كند كه بايد در جهت تصحيح انديشه و آن گاه تغيير موضع مخالفان كوشيد و به تعبير آن بزرگوار، «استصلاح الأعداء» و«استصلاح الأضداد» را چونان شيوه اى در سياست حكومت، اعمال كرد.
امام، جذب مخاصمان و سالم سازى ذهنى و استوار سازى موضع آنان را «كمال دورانديشى و ژرفنگرى» مى داند وتأكيد مى كند كه دگرگون سازى انديشه و موضع دشمن، با نيك گفتارى و زيبا كردارى، بسى سهل تر و كارآمدتر است تا به آوردگاه كشاندن دشمن، و چونان شيوه اى از جمله در جهت «استصلاح» و به نيكى وا داشتن مخاصمانى كه بد كرده اند، اثر مى گذارد. اين همه، نشان آن است كه امام، با حركت در جهت تبديل دشمن به دوست و مصالحه هوشيارانه با دشمن، سياست تشنّج زدايى را پيشه كرده است و براى استقرار امنيت داخلى، بر سياست تشنج زدايى تأكيد مى كرده است.