فَمِنَ البِرِّ التَوحيدُ وَ الصَّلاةُ وَ الصِّيامُ وَ كَظمُ الغَيظِ وَ العَفوُ عَنِ المُسِى ءِ وَ رَحمَةُ الفَقِيرِ وَ تَعَهُّدُ الجارِ وَ الْاءقرارُ بِالفَضلِ لِأهلِهِ .^۱ از جمله نيكى هاست : توحيد ، نماز ، روزه ، فرو خوردن خشم ، گذشت از كسى كه بدى كرده است ، ترحّم به فقير ، رسيدگى به همسايه ، و اعتراف به فضيلت اهلِ فضل .
امام عليه السلام ، فهرستى از نيكى هاى اعتقادى و اخلاقى ـ اجتماعى را به عنوان نمونه هاى «بِرّ ؛ نيكى» نام مى برد . يگانه پرستى ، نماز و روزه ، در رأس نيكى هاى اعتقادى قرار دارند . فرو بُردن خشم ، ناديده گرفتن بدىِ بدكار ، مهربانى نسبت به مستمندان ، خوش رفتارى با همسايگان ، و اعتراف به برترى اهل دانش و فضيلت ، بر ستيغ نيكى هاى اخلاقى ـ اجتماعى است . پنهان نكردن فضيلت ديگران ، نشانه بزرگوارى انسان است و آنانى كه فضيلت ديگران را كتمان مى كنند ، در حقيقت ، حسادت خويش را آشكار مى نمايند .
امام صادق عليه السلام ، پس از شمارش ويژگى هاى پيروان امامان عليهم السلام ، خصوصيات دشمنان اهل بيت عليه السلام را چنين بيان مى فرمايد :
وَ عَدُوُّنا أصلُ كُلِّ شَرٍّ ، وَ مِن فُروعِهِم كُلُّ قَبِيحٍ وَ فاحِشَةٍ ، فَمِنهُم الكِذبُ وَ البُخلُ وَ النَّمِيمَةُ وَ القَطِيعَةُ وَ أكلُ الرِّبا وَ أكلُ مالِ اليَتيمِ بِغَيرِ حَقِّهِ وَ تَعَدّى الحُدودِ الّتى أمَرَ اللّهُ وَ رُكوبُ الفَواحِشِ ما ظَهَرَ مِنها وَ ما بَطَنَ وَ الزِّنى وَ السِّرقَةُ وَ كُلُّ ما وافَقَ ذلِكَ مِنَ القَبِيحِ .^۲دشمن ما ، ريشه همه بدى هاست و هر زشتى و بدكارى اى ، از شاخه هاى آنان است و از جمله آنهاست : دروغ ، بخل ، سخن چينى ، بُريدن از خويشاوندان ، رِباخوارى ، به ناروا خوردنِ مال يتيمان ، تجاوز از حدودى كه خداوند دستور داده است ، ارتكاب زشتى هاى آشكار و نهان ، زِنا ، دزدى و هر زشتى ديگرى از اين دست .
ريشه تمام بدى ها ، در دشمنى با آل اللّه ، نهفته است و دورى از خاندان پاك

ستيغ كرامت

انسان ، با بازخوانى نشانه هاى بزرگوارى ، شيفته كرامت مى گردد ؛ امّا در انتخاب راه ، ترديد مى كند و در پىِ راهى است كه كرامت انسانى را در وجودش بارور كند . پيام آور رحمت ، راه سريع و مطمئن در رسيدن به قلّه كرامت را چنين معرّفى مى كند :
كَرَمُ الرَّجُلِ دينُهُ .^۱بزرگوارى انسان ، دين اوست .
دين ، نسبت به همه خوبى ها فراگير است و هر آنچه حُسن ذاتى دارد ، در دين يافت مى شود و كامل ترين دين الهى ، اسلام ، با در نظر گرفتن ساحت هاى گوناگون انسان ، برنامه اى براى وى تدوين كرده است كه ديندار واقعى ، تمامى صفات نيك را در خود فراهم آورد . بنا بر اين ، بزرگواران ، همان دينداران واقعى هستند و امامان عليهم السلام ، در ستيغ آرمان كرامت ، مأوا گُزيده اند و آدميان ، با نگريستن به قلّه هاى كرامت ، به سوى بزرگوارى گام بر مى دارند .

رهبرى اخلاقى

عبارت «اُصول الْكَرَم» ، رهبرى اخلاقى اهل بيت عليهم السلام را ثابت مى كند . آنها در همه صفات انسانى ، سرآمد هستند و ديگران ، بايد نيكى ها را از آنان بياموزند . امام صادق عليه السلام ، اهل بيت عليهم السلام را سرچشمه همه خوبى ها معرّفى مى كند و در روايتى مى فرمايد :
نَحنُ أصْلُ كُلّ خَيرٍ وَ مِنْ فُروعِنا كُلُّ بِرٍّ .^۲ما ريشه همه خوبى ها هستيم و هر نيكى اى ، از شاخه هاى ماست .
امام ، ريشه تمام نيكى هاست و تمام عناوين نيك ، شاخسارهاى وجود اوست . اين شاخه هاى نيكى ، چنين شناسانده شده اند :