«أَلَمْ تَرَوْاْ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِى السَّمَـوَ تِ وَ مَا فِى الْأَرْضِ وَ أَسْبَغَ عَلَيْكُمْ نِعَمَهُ ظَـهِرَةً وَ بَاطِنَةً .^۱ آيا نديده ايد كه خداوند ، آنچه را در آسمان ها و زمين است ، از براى شما رام كرد و نعمت هاى آشكار و نهان خويش را بر شما گسترده و فراوان كرد ؟» .
نعمت هاى نهان و آشكار خداوند ، هم رتبه نيستند و نعمت باطنى از نعمت ظاهرى ، برتر است . امام على عليه السلام در روايتى ، با برشمردن پاره اى از نعمت هاى خداوند ، در بيان جايگاه هر يك از نعمت هاى حق مى فرمايد :
ألا وَ إنَّ مِنَ النِّعَمِ سَعَةَ المالِ وَ أفضَلُ مِن سَعَةِ المالِ صِحَّةُ البَدَنِ وَ أفضَلُ مِنْ صِحَّةِ البَدَنِ تَقوَى القَلبِ .^۲بدانيد كه يكى از نعمت ها ، گشايش در مال است و برتر از گشايش در مال ، تن درستى است و برتر از تن درستى ، پرهيزگارىِ دل است .
تن درستى و داشتن زندگى مرفّه ، از نعمت هايى است كه همه ، آنها را در مى يابند ؛ امّا خردمندان ، تن درستى را بر زندگى مرفّه ، ترجيح مى دهند و در هنگام بيمارى ، دارايى خود را مى بازند تا سلامت جسم را باز يابند و وقتى در بروز حادثه اى ناگوار ، اندوخته هاى مادّى خود را از كف مى دهند ، خدا را سپاس مى گويند كه تنى سالم دارند . اينها نعمت هاى ظاهرى است و آنان كه ديده اى برتر دارند ، ثروت و سلامت را مقدّمه رسيدن به نعمتى فراتر مى دانند و با توسّل به درگاه احديّت و دوستى با آل اللّه ، سلامت روح و تقوا را مى طلبند .
سلامت روح ، نعمتى است كه در روزگار تنهايى قيامت ، ارزشمند است و هيچ ثروت و قدرتى جاى گزين آن نيست :
«يَوْمَ لَا يَنفَعُ مَالٌ وَ لَا بَنُونَ إِلَا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ .^۳

( 10 )

۰.وَ أوْلياءَ النِّعَمِ .

۰.و صاحبان نعمت ها .

توضيح واژه ها

أولياء : جمع «ولىّ» ، به معناى يار ، سرپرست ، مالك ، صاحب . ^۱
النِّعَم : جمع «نعمت» ، در لغت به معناى نرمى و نازكى ؛ و در اصطلاح ، به معناى مال و ثروت ، رفاه و خوشى ، برخوردارى ، فَراخىِ روزى . ^۲

شرح

اهل بيت عليهم السلام ، وسيله اى هستند كه نعمت هاى الهى را براى انسان ها به ارمغان مى آورند . رفاه و خوشى ، و سعادت دنيا و آخرت در نزد امامان عليهم السلام است و «زيارت جامعه» ، آنان را به عنوان «صاحبان نعمت» مى شناسانَد .

نعمت آشكار و نهان

خداوند ، سراسر گيتى را براى انسان آفريد و نعمت هاى خود را بر او ، فرو باريد . شمارى از نعمت هاى الهى ، محسوس اند كه در قرآن مجيد ، به نعمت هاى ظاهرى و آشكار ، نام بُردارند و همگان ، آنها را مى يابند ؛ و برخى ديگر ، با ديده عقل و پس از تأمّل ، دريافت مى شوند كه نام قرآنى آنها ، «نعمت هاى باطنى» است . اين نعمت ها ، اگر چه مانند نعمت هاى آشكار ، در برابر ديده ها قرار ندارد ؛ امّا آنان كه ديده حقيقت بين دارند ، نعمت نهان الهى را حس مى كنند . خداوند ، در تبيين نعمت هاى خود مى فرمايد :