قرآنى ، همه آنانى را كه در جامعه پيرو دارند ، امام مى داند ـ كه اين امامان ، چنانچه از جانب حق منصوب شده باشند و به هدايت جامعه بپردازند ، امامِ حق هستند ـ و در معرّفى آنان مى فرمايد :
«وَ جَعَلْنَـهُمْ أَئِمَّةً يَهْدُونَ بِأَمْرِنَا .^۱آنان را پيشوايانى قرار داديم كه به فرمان ما ، هدايت مى كردند» .
و چنانچه مردم را به گم راهى بكشانند ، پيشواى ضلالت اند . اينان در اين دنيا ، پيشواى گم راهان و در قيامت هم پيشواى دوزخيان اند :
«وَ جَعَلْنَـهُمْ أَئِمَّةً يَدْعُونَ إِلَى النَّارِ .^۲و آنان (فرعونيان) را پيشوايانى كه به سوى آتش مى خوانند ، قرار داديم» .
فرعون ، در اين دنيا ، پيشواى آنان بود كه در سراى جاويد نيز طرفداران خود را با خود به دوزخ مى بَرد . خدا نيز او را چنين خطاب قرار مى دهد:
«يَوْمَ نَدْعُواْ كُلَّ أُنَاس بِإِمَـمِهِمْ .^۳روزى كه هر گروهى را با پيشوايشان ، فرا مى خوانيم» .
نكته مهمّى كه در قرآن ، براى شناسايى امامِ حق وجود دارد ، آن است كه به مقام امامت حق رسيدن ، براى همگان ممكن نيست و نمى توان هر انسان نيكوكارى را كه در طريق هدايتْ گام بر مى دارد و گروهى نيز از وى پيروى مى نمايند ، امام برحق ناميد ؛ بلكه «آزمون» و «نصب» از سوى خدا ، معيار شناختِ امام است و «نصب» الهى ، پس از موفقيّت امامان در آزمون هاى الهى است .
در قرآن ، مقام چنين امامى برتر از مقام نبوّت است ، چنان كه ابراهيمِ پيامبر ، پس از

( 17 )

۰.السَّلامُ عَلى أئِمَّةِ الْهُدى !

۰.سلام بر پيشوايان هدايت !

توضيح واژه ها

السَّلام : سالم بودن ، بى عيب بودن ، صلح و دوستى ، درود ، آرامش ؛ دور بودن از آفات ظاهرى و باطنى ، دعا براى سلامت . ^۱
أئمّة : جمع «امام» ، به معناى پيشوا ، پيشرو ، مرجع ، رهبر ؛ راه نماى انسان ، كتاب و يا هر كارى كه پيروى شود . ^۲
الهُدى : ضدّ گم راهى ، به معناى هدايت و راه نمايى كردن ، راه راست . ^۳

شرح

يكى از دروس امام شناسى در «زيارت جامعه كبيره» ، پيشواى هدايت بودنِ امامان عليهم السلام است . افزوده شدن هدايت به امامان ، افزون بر آن كه تنها راه رسيدن به هدايت را پيروى از امامانِ شناسانده شده در اين زيارت مى داند ، اشاره به پيشوايانى دارد كه پيروان آنها به گم راهى خواهند رسيد . براى شناخت بهتر اين دو گروه ، به فرهنگ قرآنى مراجعه مى كنيم :

امامانِ هدايت و ضلالت

قرآن ، «هر كس» و «هر چيزى» را كه پيروى شود ، «امام ؛ پيشوا» مى نامد . ^۴ فرهنگ