توجّه دادن مسلمانان به روح حج و حقيقت آن است .
روح همه عبادت ها ـ كه حج ، جامع ترين آنهاست ـ ، حاكميت نظام مبتنى بر توحيد به رهبرى امام عادل در جامعه است ؛ زيرا تنها در سايه چنين نظامى است كه ارزش هاى الهى ، امكان تحقّق و بالندگى پيدا مى كنند و چنان كه از امام رضا عليه السلام گزارش شده است ، امامتِ امام عادل ، اساس بالندگى اسلام ، محسوب مى گردد :
إِنَّ الإمامَةَ أُسُّ الإسلامِ النّامى . ¹ امامت ، ريشه بالنده اسلام است .
و بر اين اساس ، رهبرىِ امامان عادل ـ كه جلوه حاكميت توحيدند ـ ، روح و جوهر و حقيقت حج است ، و حجّى با حقيقتْ همراه است كه در سايه رهبرى امامان عادل ، و برائت از رهبرى زمامداران جائر ـ كه جلوه حاكميت شرك و طاغوت اند ـ ، انجام گردد ؛ زيرا سراسر حج ، لبّيك گويى به يگانگى خداوند متعال ، و برائت جُستن از مطلقِ شرك و مشرك است و بدين سان ، حجّى كه با نظام توحيدى و امامت ـ كه جلوه گاه آن است ـ پيوند نخورد ، حجّ حقيقى نيست ؛ بلكه حجّ جاهلى است ، چنان كه محدّث بزرگوار ، شيخ كلينى ، از يكى از ياران امام باقر عليه السلام به نام فُضَيل ، روايت كرده كه مى گويد :
نَظَرَ [أبُو جَعفَرٍ عليه السلام ] إِلى النّاسِ يَطُوفُونَ حَولَ الكَعْبَةِ ، فَقالَ : هكَذا كانوا يَطُوفونَ فى الجاهِلِيَةِ ، إنَّما اُمِرُوا أَنْ يَطوفوا بِها ، ثُمَّ يَنفِروا إلَينا فَيُعلِموُنا وَلايَتَهُم وَمَودَّتَهُم ، وَيَعرِضوا عَلَينا نُصرَتَهم ، ثُمَّ قَرَأَ هذِهِ الآيَةَ : «فَاجْعَلْ أَفْـئدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِى إِلَيْهِمْ» ² . ³امام باقر عليه السلام به مردمى كه بر گِرد كعبه طواف مى كردند ، نگاه كرد . سپس فرمود : «در جاهليّت ، اين گونه طواف مى كردند» . سپس فرمود : «همانا به آنان دستور دادند كه بر گِرد

2 . توجّه دادن به امور سرنوشت ساز اجتماعى

دومين نكته در فهم احاديث ياد شده ، اين است كه مقصود از آنها ، كاستن از اهمّيت حج (به مفهوم حقيقى آن) نيست ؛ زيرا اگر حجْ اهمّيت نداشته باشد ، معيارْ قرار گرفتن آن براى ارزيابىِ ارزش هاى ديگر ، بى معناست ، همان طور كه مقصود از احاديثى كه پاداش سازش دادن ميان زن و شوهر يا شكيبايى در برابر مصائب را يك هزار برابرِ پاداش شهيدْ ارزيابى كرده اند ، اين نيست كه مردم را از رفتن به جبهه و جهاد ، دل سرد كنند ، تا به جاى جهاد ، به اصلاح امور خانوادگى ديگران بپردازند يا شكيبايى در برابر مصائب را پيشه سازند ؛ بلكه هدف ، بيان اهمّيت پيشگيرى از متلاشى شدن خانواده ها ، و همچنين ، مقاومت در برابر سختى هاست .
به بيان روشن تر ، از آن جا كه ارزش و اهمّيت حج و شهادت در راه خدا ، براى همه مسلمانان ، روشن و بديهى است ، پيشوايان اسلام ، براى توجّه دادن مسلمانان به ارزشِ شمارى از كارهايى كه نقشى اساسى در سازندگى جامعه دارند ، حج و شهادت را معيار ارزيابى آنها قرار داده اند و به كسانى كه در كنار انجام دادن وظايف واجب خود ، به انجام دادن اين گونه امور اجتماعى بپردازند ، بشارت داده اند كه خداوند ، از فضل خود ، پاداشى را كه قابل مقايسه با پاداش انجام دادن وظايف استحبابى نيست ، به آنان عنايت مى فرمايد .
بنا بر اين ، علّت دو چندان بودن پاداش در امورى كه بدانها اشاره گرديد ، اين است كه از يك سو ، ملاك وجوب در آنها وجود ندارد تا شارع ، انجام دادن آنها را واجب نمايد ، و از سوى ديگر ، انجام دادن آنها براى سازندگى جامعه و رفتن به سوى جامعه مطلوب اسلامى ، بسيار مفيد و مؤثّر است و از اين رو ، شارع ، با مضاعف نمودن پاداش آنها ، مردم را به انجام دادنشان ، ترغيب و تشويق مى نمايد .

3 . توجّه دادن به حقيقت حج

مهم ترين نكته در رواياتى كه زيارت امام حسين عليه السلام را برتر از حجْ معرّفى كرده اند ،