دو واجب الهى است و پيامبر صلى الله عليه و آله ، اين پيوند را پس از نزول آيه وجوب زكات ، بيان فرمود. در ماه رمضان سال نهم هجرى ، آيه «خُذْ مِنْ أَمْوَ لِهِمْ صَدَقَةً تُطَهِّرُهُمْ وَ تُزَكِّيهِم بِهَا ؛^۱از مال هاى آنان ، صدقه اى (زكات) بگير كه بدان وسيله ، پاك و پاكيزه شان سازى» ، نازل گرديد و پرداخت زكات ، واجب شد. آن گاه پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، مردم را گِرد آورد و فرمود:
إنَّ اللّهَ فَرَضَ عَلَكُيمُ الزَّكاةَ كَما فَرَضَ عَلَيكُمُ الصَّلاةَ .خداوند ، زكات را بر شما واجب كرد ، همچنان كه نماز را بر شما ، واجب گردانيد.
سپس ، مواردى را كه زكات به آنها تعلّق مى گيرد ، برشمرد و بار ديگر ، به منادى خويش دستور داد تا در ميان مردم ، ندا دهد كه :
أيُّهَا المُسلِمونَ ! زَكُّوا أمْوالَكُم تُقْبَلْ صَلاتُكُم.^۲اى مسلمانان ! زكات اموال خود را بدهيد تا نمازتان پذيرفته شود .
و آن گاه ، مأموران خويش را براى گردآورى زكات ، گسيل داشت. بنا بر اين ، پيامبر صلى الله عليه و آله در نخستين ابلاغ خويش، پرداخت زكات را سبب قبولىِ نماز دانست ؛ يعنى آن كه ماليات شرعى خويش را نپردازد، نمازش هم پذيرفته نيست.

زكات باطنى

اكنون «آتَيْتُمُ الزَّكاة» ، معناى ديگرى مى يابد و اين سؤال پديد مى آيد كه : اگر پرداخت زكات ، بر همگانْ واجب است، چرا امامان عليهم السلام را با جمله «آتَيْتُمُ الزَّكاة» ، خطاب مى كنيم؟ كدامين ويژگى در پرداخت زكات ، آنان را از ديگران ، متمايز مى كند؟
پاسخ ، آن است كه اهل بيت عليهم السلام ، در عالى ترين مرتبه پرداخت زكات ، قرار دارند. نقل شده كه شخصى از امام صادق عليه السلام پرسيد: ميزان زكات واجب ، چه قدر است؟
امام عليه السلام ، هوشمندانه فرمود: «زكات ظاهرى يا باطنى؟» .
شخص گفت: هر دو را مى خواهم.

( 64 )

۰.وَ آتَيْتُمُ الزَّكاةَ .

۰.و زكات را پرداختيد ...

توضيح واژه ها

أتَىَ : داد ، پرداخت كرد . ^۱
الزَّكاة : طهارت، پاكى، رشد، نموّ ؛ نوعى ماليات اسلامى كه باعث پاك شدن مال مى شود . ^۲

شرح

واژه «زكات» ، معانى متعدّدى ، مانند طهارت، پاكى، رشد، نموّ و شكوفايى دارد و در قرآن كريم ، بيش از پنجاه بار از ريشه «زَكَوَ» ، كلماتى مانند «زكات»، «تزكّى»، «يزكّيهم» و ... مشتق شده است كه هر كدام ، معناى ويژه خود را دارند . ^۳ اين واژه در قرآن ، بيش از سى بار ^۴ به معناى انفاق و حقوق مالى به كار رفته است و در نُه آيه ، به معناى مالياتى اسلامى است كه در صورت وجود داشتن شرايط آن ، بايد پرداخته شود و سرپيچى از پرداخت آن ، گناهى بزرگ محسوب مى شود .

پيوند زكات و نماز

زكات و نماز ، در بسيارى از آيات و روايات ، همنشين هم اند و در 26 آيه قرآن ، «زكات» همراه با «نماز» آمده است . اين همنشينى ، بيانگر نوعى پيوند ناگسستنى ميان