در نگاه اوّل ، اين آيه با اين عبارت از زيارت ، ناسازگار مى نمايد ؛ امّا با نگاهى دقيق تر ، هيچ گونه تنافى اى با هم ندارند . براى تبيين بهتر ، موضوعِ مشابهى از قرآن را بررسى مى نماييم:

قابض الأرواح كيست ؟

گرفتن جانِ انسان ها برعهده كيست ؟
قرآن ، سه گزينه را مطرح مى فرمايد :
1. خدا :
«اللَّهُ يَتَوَفَّى الْأَنفُسَ حِينَ مَوْتِهَا .^۱خداوند ، روح ها[ ى مردم را ] هنگام مرگشان ، به تمامى باز مى ستانَد ».
2. مَلَك الموت (عزرائيل) :
«قُلْ يَتَوَفَّاكُم مَّلَكُ الْمَوْتِ الَّذِى وُكِّلَ بِكُمْ .^۲بگو : فرشته مرگى كه بر شما گمارده شده ، جانتان را به تمامى مى ستانَد ».
3. فرشتگان :
«الَّذِينَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلَئِكَةُ طَيِّبِينَ يَقُولُونَ سَلَـمٌ عَلَيْكُمُ ادْخُلُواْ الْجَنَّةَ بِمَا كُنْتُمْ تَعمَلُونَ .^۳همان كسانى كه فرشتگان ، جانشان را ـ در حالى كه پاك اند ـ مى ستانند [و به آنان ]مى گويند: «درود بر شما باد ! به [ پاداش ] آنچه انجام مى داديد ، به بهشت در آييد »».
گرفتن جان انسان ها در آيات ياد شده ، به خداوند، عزرائيل و فرشتگان ، نسبت داده شده است ؛ امّا هيچ يك از دانشمندان اسلامى ميان اين آيات ، تناقضى نمى بينند ؛

( 74 )

۰.وَ إيابُ الْخَلْقِ إلَيْكُمْ ، وَ حِسابُهُم عَلَيْكُمْ .

۰.بازگشت مردم [ در قيامت ] ، به سوى شماست و رسيدگى به [پرونده آنان] ، برعهده شماست.

توضيح واژه ها

إياب : بازگشت . ^۱
حساب : حساب كردن، شمارش ، رسيدگى كردن . ^۲

شرح

زائر اهل بيت عليهم السلام ، با گفتن اين عبارات ، ابراز مى دارد كه همه مخلوقات ، در قيامت به سوى اهل بيت عليهم السلام ، باز مى گردند و پرونده همه مردم ، توسّط آنان ، محاسبه مى شود. اين عبارت ، از دو جهت بايد بررسى شود: نخست آن كه : آيا چنين باورى ، غلوّ و زياده روى در باره امامان نيست؟ و ديگر آن كه : آيا اين اعتقاد ، با آنچه در قرآن آمده و بازگشت همه را به سوى خدا مى داند، سازگار است؟

بازگشت به سوى خدا يا اهل بيت عليهم السلام ؟

خداوند متعال ، در سوره غاشيه ، بازگشت و حساب مردم در قيامت را برعهده خدا مى داند و مى فرمايد:
«إِنَّ إِلَيْنَآ إِيَابَهُمْ ثُمَّ إِنَّ عَلَيْنَا حِسَابَهُم .^۳در حقيقت ، بازگشت آنان به سوى ماست . آن گاه ، حساب [خواستن] از آنان ، به عهده ماست» .