روايتى ، امام صادق عليه السلام در معرّفى اين راه ، فرموده است :
أَرشِدنَا إلَى الصِّراطِ المُستَقِيمِ . أَرشِدْنَا لِلُزُومِ الطَّرِيقِ المُؤَدّى إلى مَحَبَّتِكَ وَ المُبَلِّغِ إلى دِينِكَ وَ المانِعِ مِن أن نَتَّبِعَ أهواءَنَا ، فَنَعطِبَ أو نَأخُذَ بِآرائِنَا ، فَنَهلِكَ .^۱ما را به راه راست ، هدايت كن . ما را به راهى در آور كه به محبّت و آيين تو مى رساند و از پيروىِ هوايمان ، باز مى دارد تا سقوط نكنيم و يا پىِ آراى خود را بگيريم تا هلاك شويم .
نشانه راه محبّت خدا ، زدودن موانع و دست كشيدن از هوس هاى تباه كننده است و چنانچه آز و هوس به كنار روند ، زندگى در همين دنيا ، نشاط آور است و از خُمود و كسالت ، باز مى دارد و روزنه اى براى هواپرستى ، باقى نمى گذارد .

5 . امامِ مُفترض الطاعه

پنجمين تفسير «صراط مستقيم» ، امامى است كه اطاعت از او برهمگان ، واجب است . بر پايه روايتى ، نخستين بار اصطلاح «صراط مستقيم» را پيامبر صلى الله عليه و آله در باره على عليه السلام به كار بُرد ^۲ و پس از آن ، به صورت فرهنگ پذيرفته شده اى ، در روايات اهل بيت عليهم السلام و اشعار شاعران عرب ، انعكاس يافت . ^۳ خطاب پيامبر صلى الله عليه و آله به امام على عليه السلام ، به عنوان نخستين امام «مفترض الطاعه» است و تمامِ امامان را مى توان صراط مستقيم ناميد . پيامبر صلى الله عليه و آله فرموده است :
يا عَلِي !... أنتَ الطَّرِيقُ إلَى اللّهِ ، وَ أنتَ النَّبَأُ العَظِيمُ ، وَ أنتَ الصِّراطُ المُستَقِيمُ .^۴اى على ! ... تو آن راه به سوى خدايى ، و تو آن خبرِ بزرگى^۵و تو آن راه استوارى .

پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ، صراط مستقيم را به اسلام ، تفسير كرده است . ^۱ بنا بر اين ، اسلام ، راهى است كه از كژى ها ، باز مى دارد .

2 . بندگى خدا

دومين معناى صراط مستقيم ، راه بندگى خداست . كسى كه افتخار بندگىِ خدا را دريابد ، همواره در مسيرِ مستقيم ، گام بر مى دارد و از اين راه ، منحرف نخواهد شد . خداوند ، راه راست را چنين معرّفى فرموده است :
«وَ أَنِ اعْبُدُونِى هَـذَا صِرَ طٌ مُّسْتَقِيمٌ .^۲و اين كه مرا بپرستيد ، كه اين است راه راست» .

3 . شناخت خدا

گام نهادن در صراط مستقيم ، به شناخت خدا مى انجامد و چنانچه مسير به درستى انتخاب شود ، سرانجامِ آن ، رسيدن به معرفت خدا خواهد بود . مُفضّل بن عمر ، از ياران امام صادق عليه السلام ، از ايشان در باره مفهوم «صراط» پرسيد . امام عليه السلام در پاسخ فرمود :
هُوَ الطَّرِيقُ إلى مَعرِفَةِ اللّهِ عز و جل . ^۳
آن ، راهى است به سوى شناخت خداوند عز و جل .
بنا بر اين ، راهى كه انسان را به خداشناسىِ حقيقى مى رساند ، صراط مستقيم ناميده مى شود .

4 . محبّت خدا

چهارمين تفسير صراط مستقيم ،راهى است كه به محبّت خدا ره نمون مى شود . اين ، همان راهى است كه انسان را شيفته خدا مى كند و چنانچه كسى اين مسير را پيدا كرد ، از هر چه غير اوست ، دل مى شويد و دل را وقفِ او مى كند و سر ازپا نمى شناسد . بنا بر