انحراف دل و باطن انسان ، نتيجه طبيعى زنگار گرفتن آينه قلب است ، و زنگار گرفتن آينه قلب ، نتيجه طبيعى هوسرانى و انحراف عملى از راه حقّ است . معناى انحراف باطنى انسان به وسيله خداوند ، همين است كه انحراف عملى و ظاهرى ، بر اساس سنن الهى و نظام آفرينش ، به انحراف قلبى و روحى تبديل مى شود .
البته بايد توجّه داشت كه يكى از عوامل استوارى ايمان ، دعا كردن است . در كنار دعا ، رعايت نكات ديگرى هم ضرور است كه مهم ترين آنها ، پرهيزگارى و اجتناب از گناه است . ^۱
روايت شده كه از امير مؤمنان عليه السلام پرسيده شد : چه چيزى ، ايمان را تثبيت مى كند ؟
امام عليه السلام فرمود : «پارسايى » .
پرسيدند : چه چيزى ايمان را زائل مى كند ؟
امام عليه السلام فرمود : «حرص ورزيدن» . ^۲
وَرَع (پارسايى) و طمع (حرص) ، دو كليد ثبات يا انحراف ايمان هستند . وَرَع ، به خويشتندارى اى مى گويند كه از تقوا (پرهيزگارى) ، عميق تر است ؛ زيرا شخص پارسا ، از شبهه هم پرهيز كند ، ^۳ ولى پرهيزگارى ، همان خويشتندارى از گناه و حرام است. اگر كسى بتواند خود را از ورود به محدوده شُبهات ، باز دارد ، ايمانش پا بر جا خواهد ماند ؛ ولى كسى كه به اموال ديگران چشم داشته باشد و براى جمع آورى اموال دنيا ، خود را به هر سو بكشانَد ، ايمانش عاريتى است و هميشه در معرض خطر ، قرار دارد.
مفضّل بن عمر ، از ياران امام صادق عليه السلام ، از ايشان پرسيد : نجات يافته ، چگونه

عنايت و امداد الهى نباشد ، از انحراف ، مصون نيستند ، چنان كه از امام كاظم عليه السلام روايت شده كه در تبيين آيه ياد شده ، فرموده است :
إنَّ اللّهَ حَكى عَن قَومٍ صالحِينَ أنَّهُم قالوا :«رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا ...»حينَ عَلِمُوا أنَّ القُلوبَ تَزيغُ وَ تَعُودُ إلى عَماها وَ رَداها .^۱بى گمان ، خداوند از قومى شايسته حكايت كرده كه وقتى دريافتند كه دل ها ، منحرف مى شوند و به كورى و هلاكت خود ، باز مى گردند ، گفتند :«رَبَّنَا لَا تُزِغْ قُلُوبَنَا ...»
ممكن است كسى بپرسد : چرا خداوند متعال ، برخى را نه تنها هدايت نمى كند ؛ بلكه دل آنها را به بيمارى «زيغ» و انحراف ، دچار مى نمايد ؟
پاسخ ، اين است كه بيمارى «زيغ» ، در نتيجه تكرار پاسخ هاى منفى به نداى عقل ، به وجود مى آيد . وقتى انسان از راهى كه عقل ، آن را درست مى داند ، منحرف شد و كارى را كه عقل ، آن را نادرست مى داند ، انجام داد و اين عملِ خلاف عقل را بارها تكرار كرد ، انحراف از راستى و درستى ، به تدريج ، عادت او مى شود و ضميمه وجود او مى گردد ، به گونه اى كه ديگر يا به سختى مى تواند و گاهى هرگز نمى تواند كه به راه راست برود و در مسيرى كه عقل ، آن را صحيح مى داند ، قدم بردارد . اين جاست كه قلب و فكر انسان ، به بيمارى زيغ و انحراف ، مبتلا مى شود . قرآن كريم ، در اين باره مى فرمايد :
«فَلَمَّا زَاغُواْ أَزَاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ .^۲پس وقتى آنان [ از راه حق ] منحرف شدند ، خداوند ، دل هايشان را منحرف كرد » .
يعنى انحراف عملى انسان از راه حق ، سبب مى شود كه قلب و عقل انسان ، به بيمارى انحراف ، مبتلا گردد . به عبارت ديگر ، انحراف ظاهرى ، در عمق انديشه و جان انسان ، اثر مى كند و موجب انحراف باطنى او مى شود .