«وَ مَآ أَرْسَلْنَـكَ إِلَا رَحْمَةً لِّلْعَــلَمِينَ .^۱ و ما تو را نفرستاديم ، مگر رحمتى براى جهانيان» .
چنين توصيفى ، پيامبر را به عنوان مظهر رحمانيّت خداوند ، معرّفى مى كند كه تمامى آسمانيان و زمينيان ، از رحمت او برخوردارند . فرشتگان مقرّب نيز با رحمت پيامبر صلى الله عليه و آله آرام مى گيرند . رسول خاتم ، پس از نزول آيه «وَ مَآ أَرْسَلْنَـكَ إِلَا رَحْمَةً لِّلْعَــلَمِينَ» ، از جبرئيل عليه السلام پرسيد : «آيا اين رحمت عام ، به تو هم رسيده است ؟»
جبرئيل عليه السلام پاسخ داد : آرى . پيش از آن كه آيه «ذِى قُوَّةٍ عِندَ ذِى الْعَرْشِ مَكِينٍ ؛ نيرومندى كه نزد خداوند عرش ، گرامى و داراى مكانت و منزلت است » ،^۲ در باره من نازل شود ، از پايان كار بر خود هراسناك بودم و پس از آن ، آرام گرفتم . ^۳
چه سخن پندآموزى كه فرشته مقرّب خدا هم نسبت به فرجام كار خود ، بيمناك است ! پس چگونه مى توان خطاهاى خويش را ناديده انگاشت و رسيدن آسان به سراى ايمنى را دست يافتنى دانست . زنهار ، كه حركتى بايد !
پيامبر صلى الله عليه و آله ، مظهر رحيميت خداوند هم هست ؛ چرا كه در معرّفى او فرموده است :
«لَقَدْ جَآءَكُمْ رَسُولٌ مِّنْ أَنفُسِكُمْ عَزِيزٌ عَلَيْهِ مَا عَنِتُّمْ حَرِيصٌ عَلَيْكُم بِالمُؤْمِنينَ رَؤُوفٌ رَحِيمٌ .^۴هر آينه ، براى شما پيامبرى از خودتان آمد كه به رنج افتادنتان ، بر او گران است ، به [ هدايت ]شما دل بسته است و نسبت به مؤمنان ، دلسوز و مهربان است» .
رحمت خداوند ، در وجود پيامبر صلى الله عليه و آله تجلّى كرده است و پيام آورِ مهربانى ، دلسوزانه ، مؤمنان را به سوى خوش بختى ، ره نمون شد و نيك انجامىِ آنان را طلب كرد و اسلام را بر پايه مهرورزى بنا نهاد و فرمود :

الرَّحمنُ بِجَمِيعِ خَلقِهِ ، وَ الرَّحيمُ بِالمُؤمِنِينَ خاصَّةً .^۱ [ خداوند ] رحمتگر به تمامى آفريدگانش است و مهربان ، تنها بر ايمان آورندگان .
رتبه رحيم ، برتر از رحمان است و همه آفريده هاى الهى ، از رحمانيّت حق ، بهره مند هستند ؛ ولى دست يازيدن به رحمت ويژه حق ، پيمودن مراتبى را مى خواهد كه او خواسته است ، و اگر صفاتى مانند نيكوكارى ، در وجود بندگان رُخ بنمايد ، در پرتو عنايات ويژه اى خواهند بود كه ناستودنى است :
«إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ .^۲بخشايش خداوند ، به نيكوكارانْ نزديك است» .
خداوند ، در ديگر آيات قرآن ، رحمت خاص را ويژه مؤمنان دانسته و فرموده است :
«وَ كَانَ بِالْمُؤْمِنِينَ رَحِيمًا .^۳و او نسبت به ايمان آورندگان ، مهربان است» .«إِنَّهُ بِهِمْ رَءُوفٌ رَّحِيمٌ .^۴او نسبت به آنان ، دلسوز و مهربان است» .
بنا بر اين ، مؤمنان نيكوكار ، هماره از رحمت ويژه حق برخوردارند و در دنيا و آخرت ، مهربانى و بخشندگى حق تعالى را مى يابند .

مظهر رحمت حق

اوصاف حق ، در وجود انسان هاى كامل ، تجلّى پيدا كرده است و كامل ترين انسان ها ، يعنى وجود مقدّس پيامبر صلى الله عليه و آله ، نماد رحمانيت و رحيميّت حق در ميان بشر شده ، تا آن جا كه «پيامبرِ رحمت» ، ناميده شده است . قرآن ، در توصيف پيامبر صلى الله عليه و آله مى فرمايد :