اوّلاً : استعمال ، اعم از حقيقى و مجازى است . بنا بر اين ، به استنادِ استعمال كلمه ايمان و اسلام در دو معناى مشابه ، نمى توان گفت كه تفاوتى در مفهوم حقيقى آنها وجود ندارد .
ثانيا : ايمان و اسلام ، هم از نظر مفهوم لغوى و هم در قرآن و حديث و هم از نظر احكام مترتّب بر آنها ، تفاوت دارند .
امّا از نظر لغت ، پيش از اين ، توضيح داده شد كه ايمان ، از ريشه «أمن» است كه دو معناى متقارب دارد : يكى سكون قلب و ديگرى تصديق كه هر دو ، فعل قلب هستند ؛ ولى اسلام ، به معناى تسليم است كه اعم از تسليم ظاهرى و واقعى است .
همچنين در قرآن و احاديث اسلامى ـ همان طور كه تفصيلاً گذشت ـ تصريح شده كه ايمان و اسلام ، دو معناىِ متفاوت دارند و احكام مترتّب بر آنها نيز متفاوت است .
به سخن ديگر ، خروج از ايمان ، به معناى خروج از اسلام و ورود به كفر نيست و اين تدبير در تشريع (قانون گذارى) ، از جلوه هاى حكمت و رحمت مكتب وحى است .

پنج . تفاوت ميان ايمان و يقين

يقين ، در لغت ، به معناى آگاهىِ عميق و نيز به معناى علمى است كه با طمأنينه و آرامش دل نسبت به معلوم ، همراه باشد و در احاديث اسلامى ، به حالتى گفته مى شود كه انسان در اوج مراتب ايمان و پس از گذر از مرحله تقوا ، به نقطه اى مى رسد كه حقايق هستى براى او آشكار مى شوند . وصول به اين مرحله ، از ايمان ، يقين ناميده مى شود . بر اين اساس، كسى كه به مرتبه والاى يقين دست يابد ، حقايق نامحسوس جهان را با ديده دل مشاهده مى كند . با اين توضيح ، معلوم مى شود كه