بن مسعود ، عبد اللّه بن عمرو بن عاص ، اَنَس بن مالك و عبد اللّه بن ابى اوفى نيز نقل شده اند ؛ ليكن منابعى كه اين گزارش ها را روايت كرده اند ، مصادر شيعى اند . ۱
ه ـ نكته قابل تأمّل ، اين است كه : سخنى سرنوشت ساز با آن اهمّيت كه آينده رهبرى در جامعه اسلامى را رقم مى زند ، چرا آن گونه كه بايد ، مورد توجّه صحابيان قرار نگرفته و كمتر به نقل آن پرداخته اند ، تا آن جا كه حديث «اِثنا عَشَرَ خليفة (دوازده خليفه)» به حديث جابر بن سَمُره معروف گرديده است ؟
بى ترديد ، سياسى بودن مضمون حديث در عدم نقل آن توسّط اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله ، مؤثّر بوده است . از اين رو، عدم شهرت نقل آن از طرق مختلف ، بر بى توجّهى صحابيان به اين موضوع مهم، دلالت ندارد .
2 . زمان و مكان صدور احاديث
مُسلم ، در صحيح خود ، سخن پيامبر صلى الله عليه و آله در باره خلفاى پس از خود را مربوط به روز جمعه اى مى داند كه شخصى به نام اَسلَمى سنگسار شد ۲ و چون اين واقعه در مدينه اتّفاق افتاده است ، ۳ مى توان گفت كه مكان سخن پيامبر صلى الله عليه و آله ، مسجد مدينه بوده است ؛ امّا احمد بن حنبل ، در مسند خويش ، زمان صدور اين حديث را عرفه و مكان آن را سرزمين عرفات ۴ ذكر كرده است و در گزارشى ديگر ، مكان صدور آن را مِنا مى داند . ۵
با تأمّل در متن گزارش هايى كه مربوط به اين واقعه است ، به نظر مى رسد كه
1.ر . ك : الخصال : ص ۴۶۹ ـ ۴۷۳ ح ۱۲ ـ ۳۰ (با ۱۹ سند) ، المناقب ، ابن شهرآشوب : ج ۱ ص ۲۴۸ ـ ۲۵۰ ، العمدة : ص ۴۱۶ ح ۸۵۶ و ص ۴۱۹ ح ۸۷۱ ، كشف الغمّة : ج ۱ ص ۵۷ ـ ۵۸ ، إعلام الورى : ج ۲ ص ۱۵۸ ، بحار الأنوار : ج ۳۶ ص ۲۳۹ ح ۳۸ .
2.ر . ك : ص ۳۱۰ ح ۷۹ .
3.اُسد الغابة : ج ۵ ص ۶.
4.مسند ابن حنبل : ج ۷ ص ۴۲۹ ح ۲۰۹۹۱ .
5.مسند ابن حنبل: ج ۷ ص ۴۲۹ ح ۲۰۹۹۱.
