۵۲۱۳.عنه عليه السلام :فأمّا أصْحابُ الطَّبائعِ فقالوا : إنَّ الطّبيعَةَ لا تَفْعَلُ شَيئا لغَيرِ مَعنى ، و لا تَتَجاوز عَمّا فيهِ تَمامُ الشَّيءِ في طَبيعَتِهِ ، و زَعَموا أنّ الحِكمَةَ تَشْهَدُ بذلكَ ، فقيلَ لَهُم : فمَن أعْطى الطَّبيعَةَ هذهِ الحِكمَةَ و الوُقوفَ على حُدودِ الأشْياءِ بلا مُجاوَزَةٍ لَها، و هذا قد تَعْجِزُ عَنهُ العُقولُ بَعْدَ طُولِ التَّجارِبِ؟! فإنْ أوْجَبوا للطَّبيعَةِ الحِكمَةَ و القُدْرَةَ على مِثْلِ هذهِ الأفْعالِ فَقد أقَرّوا بما أنْكَروا ؛ لأنَّ هذهِ هِي صِفاتُ الخالِقِ ، و إنْ أنْكَروا أنْ يكونَ هذا للطّبيعَةِ فهذا وَجْهُ الخَلْقِ يَهْتِفُ بأنَّ الفِعْلَ لِخالِقٍ حَكيمٍ . ^۱

1108

البَهائِمُ و مَعرِفَةُ اللّهِ

الكتاب :

وَجَدْتُهَا وَ قَوْمَها يَسْجُدُونَ لِلشَّمْسِ مِنْ دُونِ اللّهِ وَ زَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَصَدَّهُمْ عَنِ السَّبِيلِ فَهُمْ لا يَهْتَدُونَ * أَلاّ يَسْجُدُوا للّهِِ الَّذِي يُخْرِجُ الْخَبْ ءَ فِي السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ يَعْلَمُ ما تُخْفُونَ وَ ما تُعْلِنُونَ» . ^۲

وَ مَا مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا طَائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ إِلاّ أُمَمٌ أَمْثَالُكُمْ ما فَرَّطْنَا فِي الْكِتَابِ مِنْ شَيْءٍ ثُمَّ إِلَى رَبِّهِمْ يُحْشَرُونَ» . ^۳

۵۲۱۳.امام صادق عليه السلام :طبيعيون مى گويند : طبيعت هيچ كار بى معنا و هدفى نمى كند و از محدوده طبيعت هر شى ء فراتر نمى رود . مى گويند حكمت [موجود در طبيعت ]گواه اين مطلب است . [در پاسخ بايد ]از آنها پرسيده شود : چه كسى اين حكمت را به طبيعت داده و آن را از حدود اشياء آگاه كرده ، به طورى كه از آن فراتر نمى رود ؟ اين نكته اى است كه خردها پس از آن همه تجربه، از درك آن درمانده اند . آنها كه براى طبيعت حكمت (دانش) و توانايى بر انجام چنين كارهايى را لازم مى شمارند، در حقيقت به وجود آنچه انكارش مى كنند اعتراف كرده اند ؛ زيرا اينها صفات خالق است. و اگر بگويند كه حكمت و قدرت را فعلِ طبيعت نمى دانند، اين خود طبيعت است كه ندا در مى دهد: كار ، كار آفريدگارى حكيم مى باشد.

1108

خداشناسى حيوانات

قرآن :

«ديدم كه خودش و مردمش به جاى خدا خورشيد را سجده مى كنند . و شيطان اعمالشان را در نظرشان بياراسته و از راه خدا منحرفشان كرده بود و به راه راست رهنمون نشده بودند . [آرى شيطان چنين كرده بود] تا براى خدايى كه نهان آسمانها و زمين را آشكار مى كند و هر چه را پنهان مى داريد يا آشكار مى سازيد مى داند ، سجده نكنند».

«هيچ جنبنده اى در روى زمين نيست و هيچ پرنده اى با بالهاى خود در هوا نمى پرد مگر آن كه امتهايى چون شما هستند . ما در اين كتاب هيچ چيزى را فروگذار نكرده ايم و سپس همه نزد پروردگارشان گرد آورده مى شوند».