دختر به نُه سال نرسيده باشد . چنين كودكى احكام اسلام بر او جارى است و از تابعيت پدر و مادر كافر ، خارج مى گردد .
2 . بلوغ حقوقى
در مورد نفوذ عقود و معاملات (مانند : بيع ، اجاره ، رهن ، وصيّت و طلاق) ، رسيدن به سنّ ده سالگى كافى است ، البتّه به شرط رشد عقلى .
3 . بلوغ اجراى حدود و تعزيرات
براى اجراى حدود و تعزيرات ، رسيدن دختر به حدّ زنان و آماده شدن براى ازدواج و قدرت بدنى ، كافى است ، هر چند ده سال هم نداشته باشد .
4 . بلوغ عبادى
براى واجب شدن عبادات ، يكى از دو امر كافى است : عادت ماهيانه و يا سنّ سيزده سالگى (بويژه در مورد روزه) . ۱
بارى ، مى توان گفت كه نظريّه اخير ، با آنچه در معناى بلوغ از نگاه قرآن مطرح شد و همچنين با نظريّه روان شناسان در باره بلوغ ـ كه در ادامه بحث خواهد آمد ـ ، هماهنگى دارد . البتّه بايد توجّه داشت كه ـ چنان كه اشاره شد ـ ۲ ، اشكالاتى در باره اين نظريّه مطرح شده كه جاى بيان آنها در مباحث تفصيلى فقهى است و آنچه در اين جا مطرح شد ، تنها اشاره اى به ديدگاه هاى مختلف فقهى در باره علائم بلوغ بود . ۳
1.كاوشى در فقه: ج ۱ ص ۲۵۱ .
2.ر . ك : ص ۴۷۶ (پانوشت ۱) .
3.در دائرة المعارف بزرگ اسلامى (ج ۱۲ ص ۵۲۸) آمده : «برخى گزارش هاى رسيده از سده نخست هجرى نشان مى دهند كه صرفا ظاهر شدن نشانه هاى جسمى ، به عنوان تحقق بلوغ و مبدأ زمانى تكليف ، تلقّى شده اند (صنعانى ، عبد الرزّاق : ج ۴ ص ۱۵۳ و سعيد بن منصور : ج ۳ (۱) ص ۱۵۲ و ابن ابى شيبه : ج ۶ ص ۲۲۱ و حرّ عاملى : ج ۱۱ ص ۴۵. نيز ، ر . ك : ابن قاسم : ج ۱۶ ص ۲۱۷ و بخارى : ج ۲ ص ۹۴۷) .
از اواخر سده اوّل و طى سده دوم هجرى ، در كنار تأكيد برخى فقيهان بر نشانه هاى جسمى (ر . ك : طحاوى : ج ۳ ص ۲۱۷ و نيز ابن ابى شيبه : ج ۵ ص ۴۸۰) ، از سوى برخى ديگر ، رسيدن به مقطع سنّى خاص نيز نشانه بلوغ تلقّى شده است (ر . ك : سعيد بن منصور : ج ۳ (۳) ص ۳۸۲ و بخارى : ج ۲ ص ۹۴۷) .
غالب فقيهان اصحاب حديث ، برخى از فقيهان مالكى و حنفى و عموم فقيهان شافعى و زيدى ، پانزده سالگى را به عنوان سنّ بلوغ در دختر و پسر پذيرفته اند (ر . ك : شافعى : ج ۳ ص ۲۲۰ و طحاوى : همان جا و جصاص : ج ۳ ص ۶۲۵ و ابو اسحاق : ج ۱ ص ۳۳۰ و ابن عربى ، عارضة... : ج ۶ ص ۱۱۶ ، احكام : ج ۱ ص ۳۲۰ ؛ ابن قدامه : ج ۴ ص ۵۱۴ ، نووى : ج ۱۳ ص ۱۹ و ۲۱ ، ابن مرتضى : ج ۱ ص ۱۵۰ ، مرداوى : ص ۳۲۰ ، غنيمى : ج ۲ ص ۷۱) . امّا رأى ابو حنيفه شايان تأمّل است كه بلوغ پسر را در هجده سالگى (روايت ابو يوسف و حسن بن زياد) يا نوزده سالگى (روايت محمّد بن حسن) و بلوغ دختر را در هفده سالگى مى دانست (جصاص : همان جا) .
در سده ۳ ق / ۹ م ، داوود اصفهانى ، بنيان گذار مكتب ظاهرى ، ملاك قرار دادن سن براى تحقّق بلوغ را مخالف مضمون روايات «رفع قلم از صبى» شمرد . به نظر وى ، مادام كه نشانه هاى جسمى بلوغ در فرد ظاهر نشوند ، هر چند سال كه بر او بگذرد ، بالغ نشده است (ابن قدامه ، همان جا ، نووى : ج ۱۳ ص ۲۲)» .
