فصل يكم : شناخت بخل و تنگ نظرى

1 / 1

معناى بخل و تنگ نظرى

الف ـ ضدّ سخاوتمندى

۱.امام صادق عليه السلامـ در بيان لشكريان خِرد ـ :و [ از ديگر لشكريان خِرد ، ] بخشندگى است كه ضدّ آن ، بخل است.

ب ـ افزون بر صرفه جويى (ميانه روى)

۲.امام عسكرى عليه السلام :براى سخاوتمندى ، اندازه اى است كه اگر از آن فزون تر شود ، آن ، زياده روى است ؛ و براى دورانديشى (احتياط) ، اندازه اى است كه اگر از آن فزون تر شود ، آن ، ترسويى است ؛ و براى صرفه جويى ، اندازه اى است كه اگر از آن فزون تر شود ، آن ، بخل است.

۳.امام على عليه السلامـ در حكمت هاى منسوب به ايشان ـ :فرق بين صرفه جويى با بخل ، اين است كه: در صرفه جويى، انسان آنچه را در دستش دارد ، نگه مى دارد ، چون نمى خواهد با درخواست كردن، آزادى و آبروى خويش را از بين ببرد. بنا بر اين ، به جا خرج مى كند و در برابر آنچه ضرورتى ندارد (نيازهاى غيرضرور) ، شكيبايى مى ورزد و اندكْ احسانش را با گشاده رويىِ بسيار ، همراه مى كند و در دوستى كردن زياده روى نمى كند ؛ زيرا مى ترسد كه دارايى اش به كلّى از بين برود. امّا بخيل، احسانى را كه به او مى شود ، جبران نمى كند و به كسى كه سزاوارِ عطاى بسيار است ، حتّى اندك هم عطا نمى كند و براى [رفع] اندكْ گرفتارى خود ، خوارى بسيار را به جان مى خرد.