۴۹۳۶.الإمامُ عليٌّ عليه السلامـ فِي الحِكَمِ المَنسوبَةِ إلَيهِ ـ: مَن لَم يَنشَط لِحَديثِكَ فَارفَع عَنهُ مُؤنَةَ الاِستِماعِ مِنكَ . ۱
۴۹۳۷.عنه عليه السلام :إنَّ لِلقُلوبِ شَهوَةً و إقبالاً و إدبارا ، فَائتوها مِن قِبَلِ شَهوَتِها و إقبالِها ؛ فَإِنَّ القَلبَ إذا اُكرِهَ عَمِيَ . ۲
1036
مُراعاةُ مُقتَضَى الحالِ
۴۹۳۸.الإمامُ عليٌّ عليه السلامـ في ذِكرِ النَّبِيِّ صلى الله عليه و آله ـ: طَبيبٌ دَوّارٌ بِطِبِّهِ ، قَد أحكَم مَراهِمَهُ ، و أحمى مَواسِمَهُ ، يَضَعُ ذلِكَ حَيثُ الحاجَةُ إلَيهِ ؛ مِن قُلوبٍ عُميٍ ، و آذانٍ صُمٍّ ، و ألسِنَةٍ بُكمٍ ، مُتَتَبِّعٌ بِدَوائِهِ مَواضِعَ الغَفلَةِ و مَواطِنَ الحَيرَةِ ۳ . ۴
۴۹۳۶.امام على عليه السلامـ چنان كه در حكمت هاى منسوب به ايشان آمده ـفرمود : هر كس كه براى سخن تو نشاط نشان ندهد ، زحمت شنيدن سخنت را از او بردار.
۴۹۳۷.امام على عليه السلام :دل ها داراى ميل، اقبال و اِدبارند . شما از رهگذر ميل و اقبال آن ، بدان راه يابيد، كه اگر دل به كارى وادار شود ، كور مى شود.
1036
مراعات مقتضاى حال
۴۹۳۸.امام على عليه السلامـ در توصيف پيامبر صلى الله عليه و آله ـفرمود : [او ]طبيبى بود در گردش . مرهم هاى خود را به محكمى به كار مى بست ، و داغ هاى خود را به جا مى نهاد ، و هر آن جا كه نياز بود ، به كار مى بست ، اعم از : دل هاى كور و گوش هاى كر و زبان هاى نا گويا . با دواى خود ، در پى جايگاه هاى غفلت و مكان هاى سرگردانى مى گشت. ۵
1.شرح نهج البلاغة : ۲۰ / ۳۱۴ / ۶۰۹ .
2.نهج البلاغة : الحكمة ۱۹۳ .
3.نهج البلاغة : الخطبة ۱۰۸ .
4.قال ابن القيّم الجوزيّ : كان [رسول اللّه صلى الله عليه و آله ] يخطب في كلّ وقت بما يقتضيه حاجة المخاطبين و مصلحتهم .زاد المعاد لابن الجوزي : ۱ / ۴۸ .
5.ابن قيّم جوزى مى گويد : [رسول خدا ]هماره به مقتضاى نياز و مصلحت مخاطبان ، خطابه ايراد مى كرد.
