1 . تأنـّى

تأنـّى ، به معناى خوددارى از شتاب كردن در اظهار نظر و انتظار پخته شدن رأى است. پژوهشگر ، آن گاه كه در مسئله اى مى انديشد ، نخست به يك انديشه ابتدايى مى رسد كه نمى توان بر آن اعتماد كرد. تأنّى ، به پژوهشگر فرصت مى دهد تا به تدريج با بررسى دقيق و توجّه به جوانب گوناگون مسئله ، انديشه اى پخته و قابل اعتماد ، عرضه بدارد. امام على عليه السلام فرموده است :
الرَّأيُ مَعَ الأَناةِ ، وبِئسَ الظَّهيرُ الرَّأيُ الفَطيرُ .^۱رأى [درست] ، با تأنـّى حاصل مى گردد و بدترين پشتوانه ، رأى ناپخته (خام) است.
نقطه مقابل تأنّى ، شتاب كردن است و شتاب كردن ، از آن جا كه پژوهشگر را از فرصت هاى كافى براى بررسى كامل و رسيدگى تمام عيار ، محروم مى كند ، زمينه ساز لغزش انديشه و اشتباه در بررسى مى گردد ، چنان كه امير مؤمنان عليه السلام مى فرمايد :
العَجَلُ يوجِبُ العِثارَ .^۲شتاب كردن ، سبب لغزش مى شود.
از پيامبر صلى الله عليه و آله نيز چنين گزارش شده است :
مَن تَأَنّى أصَابَ أو كادَ ، ومَن عَجِلَ أخطَأَ أو كَادَ .^۳آن كه تأنـّى بورزد ، به واقع مى رسد ، يا بدان نزديك مى شود ؛ و آن كه شتاب بورزد ، خطا مى كند ، يا به خطا نزديك مى شود.