نظريه چهارم ، درجات والاى ايمان ، غير قابل زوال است

ظاهرا نظريه صحيح در مسئله مورد بحث ، همين نظريه است كه به روشنى مى توان آن را از روايات اهل بيت عليهم السلام استنباط كرد ، چنان كه در روايتى به سند معتبر از امام باقر و يا امام صادق عليهماالسلام آمده :
إنّ اللّه خلق خلقا للإيمان لازوال له ، وخلق خلقا للكفر لا زوال له و خلق خلقا بين ذلك و استودع بعضهم الإيمان ، فإن يشأ أن يتمّه لهم أتمّه ، و إن يشأ أن يسلبهم إيّاه سلبهم .^۱
خداوند ، آفريدگانى را براى ايمان ، به گونه اى آفريده كه [ايمانشان] از ميان رفتنى نيست و براى كفر نيز آفريدگانى را چنان پديد آورده كه آن [كفر] هم زوال پذير نيست و در اين ميان ، آفريدگانى را پديد آورده و در برخى از آنها ، ايمان را به وديعه گذاشته است . اگر بخواهد آن را برايشان كامل كند ، كامل مى كند و اگر بخواهد از آنها سلب كند ، سلب مى كند .
و در روايت ديگرى از امام صادق عليه السلام نقل شده است .
إنَّ اللّه َ ... جَبَلَ بَعضَ المُؤمِنينَ عَلَى الإِيمانِ فَلا يَرتَدّونَ أبَدا ، ومِنهُم مَن اُعيرَ الإِيمانَ عارِيَّةً ، فَإِذا هُوَ دَعا وألَحَّ فِى الدُّعاءِ ماتَ عَلَى الإِيمانِ .^۲
خداوند ... ، طبيعت برخى از مؤمنان را چنان بر ايمان سرشته كه هرگز مرتد نمى شوند ، و براى برخى ديگر ، ايمان را به عاريت گذاشته كه اگر دعا كند و اصرار بورزد ، بر ايمان خواهد مُرد .
اين دو روايت به روشنى دلالت دارند بر اين كه انسان در سير تكاملى خود ، گاه در اثر مجاهدت به مرتبه والايى از ايمان دست مى يابد كه ديگر ، قابل زوال نيست ، بدين معنا كه خداوند متعال ، مصونيت وى را از لغزش ، تضمين مى كند . در چنين مرتبه اى ، ايمان ، جزء لاينفكّ طبيعت انسان مى گردد و بدين سان ، آفرينش او در جهت ايمانى پايدار قرار مى گيرد .
به عكس ، گاه انسان در نتيجه كارهاى ناشايست به نقطه اى از كُفر مى رسد كه اين صفت ، ضميمه ذات او مى گردد و آفرينش او در جهت كُفرى پايدار كه هرگز روى سعادت را نخواهد ديد ، قرار مى گيرد . بر پايه اين نظريه ، اگر ايمان حقيقى تا به درجه اى از كمال نرسد كه جزء طبيعت انسان گردد ، قابل زوال است و هنگامى كه به درجه مورد اشاره رسيد ، قابل زوال نيست ؛ امّا نه به دلايلى كه علم الهُدى بدان استناد جسته است ، و نه بدان جهت كه علم قطعى محال است كه به جهل مبدّل گردد ، و نه بر اساس تفصيل ميان ايمانِ مستند به علم قطعى و ايمانِ مستند به ظنّ قوى ، چنان كه علّامه مجلسى آورده است ؛ بلكه به دليل آن كه وقتى ايمان كمال يافت ، مؤمن ، مصونيت الهى مى يابد .