بَلِىَ الثَّوبُ بِلىً وَ بَلاءً : أى خَلَقَ ... وَ بَلَوتُهُ : اِختَبَرتُهُ ، كَأَنّى أخلَقتُهُ مِن كَثرَةِ اختِبارى لَهُ .^۱
[جمله] «بَلِىَ الثَّوبَ بِلىً وَ بَلاءً» ، يعنى : لباس ، مندرس شد . «بَلَوتُهُ» ، يعنى : آن را چنان آزمودم كه گويى از زيادى آزمودن ، آن را پاره و فرسوده كردم .
گفتنى است كه واژه هاى «اختبار» ، «امتحان» ، «بلا» و «فتنه» ، همگى به معناى آزمايش اند ؛ ليكن به نظر مى رسد كه در نوع و مراتب آزمايش، با هم تفاوت هايى دارند ، گرچه ممكن است گاهى از باب توسّع يا تسامح ، به جاى هم نيز به كار روند . شايد با عنايت به ريشه لغوى بتوان گفت به آزمايشى «امتحان» گفته مى شود كه دقيق تر از آزمونى است كه «اختبار» (سنجش) ناميده مى شود ؛ زيرا اختبار، هم به وسيله سختى است و هم به وسيله غير آن ؛ ولى امتحان معمولاً با محنت و سختى است . همچنين «بلا» دقيق تر و سخت تر از امتحان ، و «فتنه» سخت ترين و دقيق ترين نوع آزمايش است . ^۲

بلا ، در قرآن و حديث

واژه «بلاء» و مشتقّات آن در قرآن، 38 بار به كار رفته كه در اكثر قريب به اتّفاق آنها، مقصود ، آزمون الهى از انسان است . كلمه «فتنه» و مشتقّات آن نيز شصت بار در قرآن به كار رفته كه بخشى از آنها به همين معنايند آمده است . ^۳ همچنين مادّه «امتحان»، دو بار در اين كتاب آسمانى در معناى آزمون الهى به كار رفته است . ^۴