«وَ بَلَوْنَاهُم بِالْحَسَنَاتِ وَالسَّيِّئاتِ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ . ¹
و آنها را به خوبى ها و بدى ها آزموديم ، شايد كه باز گردند» .
در حديثى از امام صادق عليه السلام آمده كه: امير مؤمنان عليه السلام بيمار شد . جمعى به عيادت ايشان رفتند و هنگامى كه احوال ايشان را پرسيدند ، ايشان بر خلاف متعارف فرمود :
أصبحت بشرّ ! با بدى ، [شب را] صبح كردم !
مردم كه توقّع اين گونه پاسخ را از ايشان نداشتند، با تعجّب گفتند : «سبحان اللّه ! اين سخن، شايسته شخصى مانند شما نيست !»، كه امام عليه السلام براى توضيح پاسخِ خود ، آيه : «وَ نَبْلُوكُم بِالشَّرِّ وَ الْخَيْرِ فِتْنَةً ؛ و ما شما را از راه آزمايش به بد و نيك مى آزماييم» را تلاوت نمود و فرمود كه مقصود از «خير»، سلامت بدن و ثروتمندى و مقصود از «شر»، بيمارى و بينوايى است كه خداوند متعال، انسان ها را با آنها آزمايش مى نمايد . ²
بديهى است كه آنچه در كلام امام عليه السلام آمده، به عنوانِ نمونه مواردى است كه انسان به آنها امتحان مى شود، و گر نه دنيا براى انسان بستر آزمون است و آنچه در زندگى از خوشى ها و ناخوشى ها و به تعبير برخى از احاديث، «هر قبض و بسطى» ³ كه براى او پيش مى آيد، وسيله آزمايش انسان است .

فرق «بلا» و «نقمت»

بنا برآنچه گفتيم ، «بلا» معنايى متفاوت با «نقمت» دارد . بلا، گاه در ضرر به كار