تحلیلی در باره متفرّدات منابع متأخّر در مورد تاریخ عاشورا - صفحه 2

1 . ارائه مستند واقعه عاشورا

نخستين دليلِ بهره نگرفتن از منابع متأخّر در دانش نامه امام حسين عليه السلام ، ارائه تاريخ معتبر و مستند زندگى آن امام هُمام و بويژه واقعه عاشوراست . از اين رو ، روش ما در نگارش اين دانش نامه ، بهره گيرى از كهن ترين منابع (يعنى منابع قرن اوّل تا هفتم و بعضا تا قرن نهم هجرى) بوده است . بر اين اساس ، گزارش هايى كه در منابع بعدى آمده اند و ريشه در منابع اصلى و كهن ندارند ، مورد استناد ما قرار نگرفته اند .
البتّه اين سخن ، بِدان معنا نيست كه هر چه در منابع كهن وجود دارد ، معتبر است ؛ بلكه مقصود ، اين است كه مطالب منابع جديدى كه ريشه در مصادر اصلى ندارند ، اساسا قابل استناد نيستند ، و گر نه ، اعتبار مطالب منابع كهن و قابل استناد نيز منوط به ارزيابى هاى لازم است ، چنان كه ما در اين دانش نامه ، موارد قابل توجّهى از مطالب اين منابع را مورد نقد قرار داده ايم .

2 . عدم نياز به گزارش مُتفرّدات منابع متأخّر

چنان كه پيش از اين اشاره كرديم و متن اين دانش نامه نيز مؤيّد اين مدّعاست ، تاريخ عاشورا ، بيش از هر موضوع ديگرى ، داراى منابع معتبر و قابل استناد است و اصولاً نيازى به گزارش هاى منابع غير قابل استناد ، نيست . ۱

3 . تمايز روشن گزارش هاى منابع كهن و منابع جديد

اين نكته ، تنبّه آفرين است كه گزارش منابع كهن تا قرن نهم در باره واقعه عاشورا ، تفاوت و تمايز روشنى با گزارش كتاب هاى سده هاى پس از آن دارد ، از جمله اين كه :
الف ـ در منابع سده هاى اخير ، صدها بلكه هزارها گزارش نو ديده مى شوند كه در منابع كهن ، اثرى از آنها نيست .
ب ـ شيوه اى كه منابع ضعيفِ سده هاى اخير ۲ براى گزارش واقعه عاشورا انتخاب كرده اند ، شيوه داستان سرايى به جاى نقل مستندِ تاريخى است . از اين رو ، گزارش هاى كوتاهِ منابع اصلى ، در اين گونه كتاب ها ، به داستان هايى بلند با جزئيات فراوان ، تبديل شده اند .
ج ـ بسيارى از منابع ياد شده ، براى تحريك عواطف مردم ، حتّى تا مرز ناديده گرفتن عزّت و كرامت خاندان رسالت ، پيش رفته اند .

1.ر . ك : ج ۱ ص ۵۱ (درآمد / كتاب شناسى تاريخ عاشورا وعزادارى امام حسين عليه السلام ) .

2.ر . ك : ج ۱ ص ۹۱ (درآمد / منابع غير قابل استناد) .

صفحه از 15