4
جامعه شناسى كوفه
در ارزيابى سفر امام حسين عليه السلام به كوفه و نهضت كوفيان ، افزون بر آنچه گذشت ، جامعه شناسى كوفه را نيز بايد بررسى كرد . كوفه آن روزگار، از زواياى گوناگون ، قابل ارزيابى است؛ چرا كه شهرى متنوّع و چند گونه بوده است :
1. جامعه كوفه از نظر نژادى ۱
جامعه كوفه را از نظر نژادى ، مى توان به دو بخش عرب و غيرعرب، تقسيم كرد . بيشتر مردم عربِ ساكن كوفه ، قبايلى بودند كه با آغاز فتوحات اسلامى در ايران ، از شبه جزيره عربستان، به قصد شركت در جنگ ، به سمت عراق، كوچ كردند و سرانجام، پس از پايان فتوحات ، در كوفه و بصره، مسكن گزيدند .
اين قبايل ـ كه هسته اوّليه ساكنان كوفه را تشكيل مى دادند ـ ، از دو تيره قَحْطانى و عَدْنانى بودند كه در اصطلاح ، «يَمانى» و «نِزارى» خوانده مى شدند . از بيست هزار خانه ساخته شده در آغاز تأسيس كوفه ، دوازده هزار خانه به يمانى ها و هشت هزار خانه به نِزارى ها تعلّق داشت. ۲ در آغاز ، يمانى ها علاقه بيشترى نسبت به اهل بيت عليهم السلام داشتند و از همين رو ، معاويه، سرمايه گذارى بيشترى براى جذب آنها كرد . ۳
بخش ديگرى از عرب هاى ساكن كوفه را قبايلى مانند بنى تَغلِب تشكيل مى دادند كه پيش از اسلام ، در عراق، سكونت گزيده بودند و پيوسته با ايرانيان در جنگ بودند . اينان، با آغاز فتوحات اسلامى ، به مسلمانان پيوستند و آنها را در فتوحات ، يارى دادند . سپس بخشى از آنها در شهرهاى تازه تأسيس اسلامى ،
1.ر.ك: حياة الإمام الحسين عليه السلام ، قَرَشى : ج ۲ ص ۴۳۳ .
2.الحياة الإجتماعية و الاقتصادية فى الكوفة فى القرن الأوّل الهجرى : ص ۴۷ .
3.تاريخ التمدّن الإسلامى : ج ۴ ص ۳۳۸ . نيز ، ر . ك : فتوح البلدان: ص ۲۷۴ .
