پژوهشى در باره گردآورىِ قرآن - صفحه 21

مصحف گردآورده را در اختيار مسلمانان قرار نداد، بلكه آن را به عمر كه در اين كار همراهش بود منتقل كرد و بعد از عمر نيز نزد دخترش حفصه بود تا اين كه عثمان در يكسان‏سازى مصاحف از آن استفاده كرد و بعد از مرگ حفصه ، به دست مروان از بين رفت. ۱ شايد بتوان اين گزارش را كه مى‏گويد: ابوبكر خود شخصاً مصحفى نگاشت و از زيد بن ثابت خواست در آن نظر كند و زيد نپذيرفت تا اين كه ابو بكر، عمر را واسطه كرد وآن‏گاه زيد پذيرفت، مؤيدى بر اين مدّعا دانست. ۲گفتنى است كه بنا به گزارشى ، عمر براى نخستين بار به جمع قرآن پرداخت؛ ۳ اما ابن حجر و به تبع او سيوطى ، با اشكال در سند اين روايت، بر اين باورند كه مقصود، آن است كه عمر براى اوّلين بار به ابوبكر اشاره كرد تا قرآن را جمع‏آورى كند. ۴
در هر حال ، به احتمال زياد هدف اصلى برخى گزارش‏ها ، ثبت فضيلت «اوّلين جامع قرآن» براى افراد خاصّى است. بر اساس روايات فراوان - كه از فريقين گزارش شده‏اند - ، نخستين جامع قرآن بعد از پيامبر خدا صلى اللَّه عليه و آله امير مؤمنان عليه السلام بوده است و ايشان ، بعد از وفات پيامبر خدا ، از خانه بيرون نيامد تا اين كه قرآن را جمع‏آورى‏كرد، ۵ هر چند دستگاه خلافت، مصحف على عليه السلام را به عللى نپذيرفت. ۶

ديدگاه سوم : توقيفى بودن بيشتر سوره‏هاى قرآن‏

جمعى از قرآن‏پژوهان معتقد به توقيفى بودن ترتيب بيشتر سوره‏هاى قرآن اند؛ اما

1.المصاحف: ج‏۱ ص‏۱۷۰- ۱۷۱؛ دراسات قرآنيه: ص‏۸۶ .

2.جمال القراء: ج‏۱ ص‏۲۶۴.

3.المصاحف: ج‏۱ ص‏۱۷۰- ۱۷۱؛ كنز العمّال: ج‏۲ ص‏۵۷۸.

4.فتح البارى: ج‏۹ ص‏۱۰؛ الإتقان فى علوم القرآن: ج‏۱ ص‏۱۵۵.

5.ر . ك : المصاحف: ج‏۱ ص‏۱۶۹- ۱۷۰؛ عمدة القارى: ج‏۲۰ ص‏۱۶؛ التفسير الصافى: ج‏۱ ص‏۱. ر.ك : بيّنات: شماره ۲۸، ص ۸۱.

6.ر.ك : بيّنات: شماره ۲۸، ص ۸۱.

صفحه از 30