و اثبات عدم هماهنگى قرآن كنونى با قرآن عصر پيامبر صلى اللَّه عليه و آله و در نتيجه ، القاى شبهه تحريف ، پىگيرى شده باشد، در حالى كه موضوع جمع قرآن ، مسئلهاى كاملاً متفاوت با موضوع تحريف قرآن است و ديدگاههاى متفاوت در موضوع جمع قرآن ، با مصونيت كامل قرآن از تحريف ، سازگار است و حتى توقيفى يا اجتهادى بودن چينش قرآن ، نقش مؤثرى در فهم و تفسير قرآن ندارد . از همين روست كه شمارى از مفسّران ، به رغم تأكيد بر مصونيت قرآن از هر گونه تحريف ، در توقيفى بودن ترتيب آيات و سور ، ترديد كردهاند. ۱
مسئله اوّل : چگونگى شكلگيرى سورهها
در مورد چگونگى تشكيل سورهها و هويّت استقلالى آنها اين نكات ، شايان توجه است :
1 . قرآن از برخى اجزاى خود با واژه «سوره» ياد كرده است كه بى ترديد براى مخاطبان معاصرش معنا و مفهوم روشنى داشته است. روايت صفوان جمّال از امام صادق عليه السلام نيز به روشنى نشان مىدهد كه آغاز و پايان هر سوره، از طريق نزول مكرّر «بسم اللَّه الرحمن الرحيم» مشخص شده است. متن حديث به نقل از تفسير العيّاشى چنين است:
وإِنَّما كانَ يُعرَفُ اِنقِضاءُ السُّورَةِ بِنُزُولِ «بِسمِ اللَّهِ»، اِبتِداءً لِلأُخرى .۲
پايان سوره ، با نزول بسم اللَّه اوّل سوره ديگر معلوم مىشد .
اين معنا با آنچه از ابن عباس روايت شده ، تقويت مىشود. ۳
1.الميزان فى تفسير القرآن: ج۱۲ ص۱۰۸، ۱۲۱، ۱۲۶- ۱۲۹.
2.تفسير العيّاشى : ج ۱ ص ۱۹ .
3.سنن أبي داوود: ج۱ ص ۱۸۳؛ السنن الكبرى: ج۲ ص ۴۲؛ تاريخ اليعقوبى: ج۲ ص ۳۴. نيز ، ر.ك: كنز العمّال: ج۲ ص ۵۷۵، ج۲ ص ۴۷۷.
