زمین - صفحه 5

مى پرسد ، امام عليه السلام انگشتانش را به هم قلّاب مى كند و مى فرمايد :
هِىَ مَحبوكَةٌ إلَى الأَرضِ .آسمان [ بدين گونه ] به زمين ، تنيده شده است .
حسين بن خالد مجدّدا سؤال مى كند كه : چگونه به زمين تنيده شده است ، در صورتى كه خداوند مى فرمايد : «رَفَعَ السَّمَاوَاتِ بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا ؛ آسمان ها را بدون ستون هايى كه آنها را ببينيد ، بر افراشت» ؟
امام عليه السلام در پاسخ مى فرمايد :
سُبحانَ اللّهِ ! ألَيسَ اللّهُ يَقولُ :«بِغَيْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَهَا».
سبحان اللّه ! مگر خدا نمى فرمايد :«بدون ستون هايى كه آنها را ببينيد»؟!
حسين پاسخ مى دهد : آرى .
امام عليه السلام مى فرمايد :
ثَمَّ عَمَدٌ وَ لكِن لا تَرَونَها .۱
آن جا ستون هايى وجود دارد ؛ امّا شما آنها را نمى بينيد .

ارزيابى رواياتى كه تكيه گاه زمين را شاخ گاو يا شانه ماهى مى دانند

بر خلاف متونى كه بدانها اشارت رفت ، در مصادر حديثىِ شيعه ۲ و اهل سنّت ۳ رواياتى ديده مى شوند كه تكيه گاه زمين را شاخ گاو يا شانه ماهى مى دانند . در ارزيابى اجمالى اين روايات ، چند نكته قابل توجّه است :
يك . سند اين روايات ، به استثناى دو روايت، ۴ معتبر نيست ؛ بلكه شمارى از آنها

1.ر . ك : تفسير القمّى : ج ۲ ص ۳۲۸ .

2.ر . ك : بحار الأنوار : ج ۶۰ ص ۷۸ ـ ۹۵ ح ۱ ـ ۳ و ۱۰ و ۳۰ .

3.ر . ك : الدرّ المنثور : ج ۸ ص ۲۱۰ ـ ۲۱۲ .

4.الكافى : ج ۸ ص ۸۹ ح ۵۵ و ص ۱۵۲ ح ۱۴۳ .

صفحه از 11