مقدمه

تفسیر یكی از قدیمی‌ترین علوم در فهم معانی قرآن كریم است كه خود دارای گرایش‌ها و روش‌های گوناگون است. و یكی از مبانی تفسیر، روش‌شناسی است. ساختار شناسی تفاسیر یک بحث جدید است که در حقیقت روش‌های تفسیری ناظر بر رویكرد مفسران به قرآن است، و اینكه مفسر با چه دغدغه و برای پاسخ به چه سوالاتی به تفسیر قرآن پرداخته است. این دغدغه‌ها می‌تواند موارد مختلفی باشد كه به شرایط مكان و زمان و اینكه مخاطبین مفسر چه كسانی هستند و انگیزه مفسر از نوشتن تفسیر چیست، بستگی دارد. این‌ها همگی از مواردی هستند كه مفسر را به رویكردهای مختلف سوق می‌دهند. به عنوان مثال برخی تنها با اتكاء به احادیث به تفسیر می‌پردازد، برخی فقط از عقل كمک می‌گیرند، و برخی دیگر، هم از احادیث و هم از عقل در تفسیر خود بهره می‌برند و روش‌شناسی تفسیر از این جهت كه ما را با مبانی و افكار مفسر، امتیازات و كاستی و كمبودهای یک تفسیر آشنا می‌كند حائز اهمیت است. از این رو ما بر آنیم كه در این نوشتار به مبانی و نگرش محمدحسین فضل الله به تفسیر و قرآن بپردازیم.

زندگینامه مؤلف

سید محمد حسین فضل الله عالم نستوه و مجاهد لبنانی در سال 1354ق، در نجف اشرف به دنیا آمد. مذهب ایشان شیعه اثنا عشری است. یكی از امتیازات خاندان فضل الله این است كه نسبت آنها به حضرت امام حسن مجتبی علیه السلام می‌رسد. این طایفه به «آل فضل» معروفند. سید فضل الله، مرد طرح و اندیشه، مرد قلم و نگارش، مرد شعر و ادب، بلند پایه و مقاوم، مجتهد و فقیه بوده است ^۱. سید فضل الله از همان دوران كودكی به خواندن و نوشتن و تلاوت قرآن علاقه داشت. او در نُه سالگی ضمن مطالعه برخی آثار تاریخی و ادبی به فراگیری مقدمات درس‌‌‌‌‌‌های حوزوی پرداخت. ایشان در تمام مقاطع زندگی از تهذیب نفس غافل نبود^۲ و سر انجام 13 تیر سال 1389در سن 75 سالگی و بر اثر بیماری دار فانی را وادع گفت و شیعیان جهان را با وفات خود اندوهناک کرد.

فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی

فضل الله از همان دوران جوانی به فعالیت‌های سیاسی روی آورد. و در كنار تشكیل حركت سیاسی در عراق، حوزه علمیه‌ای به نام «المعهد الشرعی الاسلامی» و سپس مدرسه‌ای به نام «مدرسه القرآن الكریم» تأسیس نمود و اظهار کرد هدف از این كار حفظ و گسترش فرهنگ قرآنی است. در
لبنان سرپرستی حركت اسلامی ‌را عهده‌دار شد و در نخستین سال‌های تأسیس حزب الله، نام او با این تشكیلات ارتباط عمیقی یافت و اقتدارش باعث برانگیخن خشم دشمنان و مستكبران شد. که در نهایت تصمیم به برانداختن ایشان گرفتند، اما موفق نشدند. فضل الله با ایراد خطبه و سخنرانی و میزگرد سعی كرد كه جوانان را آگاه كند. او با جلسات پرسش و پاسخ معارف مفید و آموزنده‌ای را در اختیار جوانان قرار می‌داد و علاوه بر این، خدمات فرهنگی فراوانی به افراد محروم و بی‌بضاعت ارائه نمود؛ همچنین مؤسسه‌های خیریه‌ای از جمله مبر الامام الخویی، مكتبه الخدامات الاجتماعیه و... را تأسیس كرده است. تسلط ایشان در معارف قرآنی و روایی باعث شجاعت و صلابت ایشان در برابر مخالفین شده و اغلب جنبش‌های سیاسی و اجتماعی لبنان با اندیشه‌های این متفكر شلعه ور می‌شد ^۳.