یاقوت حموی در توصیف زادگاه او میگوید: «أسیوط» شهری در غرب نیل از نواحی صحرای مصر است و شهری زیبا و بزرگ است. شخصی از مسیحیان گفت که 75 کلیسای مسیحیان در آنجاست. انواع شکر و گلابی در آن وجود دارد، و در آنجا مخدر ساخته میشود ۱.
سیوطی ترجمه خویش را در کتاب حسن المحاضرة آورده است و علت این کار را اقتدا به محدثین قبل از خود مثل عبد الغفار فارسی در تاریخ نیشابور، یاقوت حموی در معجم الأدباء و دیگران بیان میکند.
اصالت او آنگونه که در مقدمه أسباب ورود الحدیث آمده عجمی است؛۲ مادرش نیز کنیزی ترک بود.
او تبحر خویش را در هفت علم تفسیر، حدیث، فقه، نحو، معانی و بیان ۳ به شیوه عرب و اهل بلاغت معرفی میکند. در درجه بعد تسلط بر اصول فقه و جدل و... را میآورد اما حساب را سختترین علوم و دورترین آن از ذهن خود میداند. وی بر این ادعاست که در همه آنچه ذکر شد به جز فقه و نقل از اساتید خویش و دیگران سرآمد است در حالی که سراج الدین بلقینی استاد فقهش را از خود بالاتر میبیند.
بشارت پیامبر صلی الله علیه و آله مبنی بر شیخ الحدیث خواندن او در خواب در از همه دنیا بالاتر است و به این نسبت میبالد.۴ او در همین بخش شمار مؤلفاتش را 282 عنوان کتاب ذکر میکند.
از نگاه دیگران
ابن عماد حنبلی درباره او میگوید:
محقق معتبر، صاحب دقت، نویسنده کتابهای بلند مرتبه و سودمند. بیشتر مصنفات او در زمان حیاتش در شرق و غرب عالم مشهور گردید و معجزه بزرگی در سرعت تألیف بود ۵.
عمر رضا کحاله نیز او را متبحر در علوم متعددی میشمرد و میگوید:
دانشمندی که در علوم گوناگونی شرکت جست. هنگامی که به چهل سالگی رسید از مردم کناره گرفت و با انزوا از همه شاگردان در باغ «مقیاس» در حاشیه نیل خلوت گزید و بیشتر کتابهایش را در این فرصت تألیف کرد ۶.
1.معجم البلدان، ج۱، ص۱۹۳
2.. حدثنی من أثق به أنه سمع والدی أن جده الأعلی کان أعجمیاً أو من المشرق.
3.. وی فقط همین شش علم را برشموده است.
4.. رأیت فی المنام کأنی بین یدی النبیصلی الله علیه و آله و ذکرت له کتاباً شرعت فی تألیفه فی الحدیث و هو جوامع الجامع فقلت له: أقرأ علیکم شیئاً منه؟ فقال لی: هات یا شیخ الحدیث. هذه البشری أعظم عندی من الدنیا بحذافیرها.
5.شذرات الذهب، ج۸، صص ۵۵ _ ۵۱
6.معجم المؤمنین، ج۵، ص۱۲۸