تجزيه و تحليل ادبى خطبه حضرت زينب (س) در كوفه‏

دكتر سيّد اسماعيل حسينى اجداد^۱

چكيده: خطبه حضرت زينب(س) در اجتماع مردم كوفه با حمد و ستايش خدا و معرّفى خود به عنوان دختر پيامبر صلى اللَّه عليه وآله شروع مى‏شود و با توبيخ و سرزنش مردم كوفه ادامه و با همين مضمون خاتمه مى‏يابد. از اين رو، سياق كلّى خطبه توبيخ كوفيان است.
حضرت زينب(س) گريه ظاهرى مردم را زير سؤال مى‏برند و آنان را بسان احمقى فرض مى‏كنند كه رشته‏هاى ايمانى خود را بعد از تابيدن محكم، پاره‏پاره كردند و همه اعمال نيك خود را در نزد خدا ضايع كرده و از اين رو، مستحقّ خشم خدا و جاودانگى در عذاب شده است.
در جاى جاى اين خطبه زيبا، استفاده از ايجاز، مجاز، اقتباسات قرآنى و ديگر شيوه‏هاى بيانى، به خصوص استعاره تمثيليّه، بسيار چشمگير بوده و به زيبايى خطبه افزوده؛ به گونه‏اى كه با استفاده از مثلهاى قرآنى و شيوه‏هاى بيانى زيبا، اعمال زشت كوفيان به وضوح در نظرشان به تصوير كشيده شده است.