ب) از خبر درست، تفسير نادرست ارائه شده باشد.
به هر حال، اگر يكى از اين دو احتمال را پى‏گيريم و به اين ارزيابى برسيم، مى‏توان هم به قداست و عظمت پيامبران الاهى ايمان آورد و هم از شرّ كلمات و حركات ضدّ عقلى در امّان ماند.
5. يكى از ضوابط محكم در اين ارزيابى، قرآن، به عنوان آخرين و محكم‏ترين كتاب خدا در كنار سنّت نبوى است. بر اساس اين مواريث استوار، مى‏توان فرهنگ دينىِ پيروان اديان پيشين را محكّ زد و سره را از ناسره جدا كرد.
اين را به حكم عقل مى‏گوييم؛ نه تعصّب دينى اسلامى. در متون دينى ما، پيامبران الاهى و شرايع آنان چنان تنزيه شده‏اند كه در هيچ منبع ديگر نمى‏توان يافت. حجم منقولاتِ فطرى عقلى از تورات، انجيل، زبور، صحف ابراهيم و ديگر موارد وحى الاهى به پيامبران پيشين، در روايات پيامبر و اهل بيت عليهم السلام آن چنان گسترده است كه مى‏توان چندين مجلّد كتاب از آنها گرد آورد. همچنين تلاشهاى پيامبر و اهل بيت براى دفاع از حريم قدسى ملكوتى پيامبران پيشين، در برابر پيرايه‏هايى كه به آن بزرگ‏مردان بسته‏اند، در روايات ما مشهود است. اين نكته جلوه‏اى است از آن حقيقت كه گفتيم: قرآن و رسول خاتم«مهيمن» بر كتابهاى آسمانى و پيامبران پيشين‏اند. البتّه اين حقيقت، جلوه‏هاى ديگر هم دارد كه در اين مختصر نمى‏گنجد.
6. نكته‏اى را كه در بند 4 گفته آمد، در مورد برخى از آثار دانشمندان مسلمان نيز مى‏يابيم. در آن موارد نيز برخى از نوگرايان كشورهاى اسلامى به «زمينى‏كردن مفاهيم قدسى آسمانى» روى آورده‏اند؛ ولى باز هم ما همان رويكرد را پيشنهاد مى‏كنيم؛ يعنى بررسى متون و تفاسير آنها و پالودن سره از ناسره. اين كار، ما را به بازبينى آثار دانشمندان مسلمان مى‏كشاند كه به ضابطه‏اى استوار نيازمند است. اين ضابطه را بر مبناى وصيّت جاودانه رسول خاتم، قرآن و عترت، مى‏دانيم. فاصله

3. در ميان پيامبران الاهى، روشن‏ترين گزارشها مربوط به حضرت محمّدبن عبداللَّه صلّى اللَّه عليه و آله است. اين سخن، از سرِ تعصّب مسلمانى يا گزاف‏گويى و اغراق و مبالغه‏هاى رايج نيست؛ بلكه واقعيتى است كه تاريخ بر آن گواه است. همين سان، در ميان كتابهاى آسمانى، روشن‏ترين وضعيّت، مربوط به قرآن است؛ كتابى كه از نخستين روز نزول، بدون هيچ‏گونه تحريف و تغيير و تبديل، در اختيار مسلمانان بوده و هست و نسخه‏هاى كهنِ باقى‏مانده از سده‏هاى پيشين و يكسانىِ آنها با نسخه‏هاى كنونى، بر اين حقيقت گواهى مى‏دهد. اين دين و كتاب، بهترين ابزارها را براى شكوفايىِ سرمايه خداداد عقل در اختيار دارند؛ ابزارهايى كه سوگمندانه، كمترين ميزان بهره‏ورى از آنها انجام شده است. عقل سليم با پشتيبانىِ اين ابزارها، به‏خوبى، مى‏تواند صحّت و سقم مطالب منسوب به پيامبران پيشين را بررسى و ارزيابى كند. يكى از معانى «مهيمن بودن قرآن و رسول خاتم» همين است.
4. در صحّت نبوّت پيامبران پيشين ترديدى نيست. ايمان به تك‏تك آن گراميان، لازمه قطعى ايمان به خداى حكيم است. بر اين مدّعا، دهها دليل مى‏توان آورد كه نيازى به آنها نيست. امّا سخن در برخى از كلمات و كردارهاى منسوب به آن بزرگواران است كه با عقل سليم منافات دارد. در اين زمينه چه بايد كرد؟ يك راه كه برخى از روشنفكران اروپايى در پيش گرفته‏اند، الحاد است؛ يعنى انكار آن پيامبران، يا - دست كم - انكار قداست و فضائل آسمانى آنها. اين راه، به يقين، خطاست؛ گرچه طرفداران آن نسبتاً زيادند. گفت‏وگو درباره آن، مجالى ديگر و مقالى ديگر مى‏طلبد.
ما رويكردى ديگر در برخورد با آن سخنان و كردارهاى منسوب پيشنهاد مى‏كنيم. مى‏گوييم: آنچه را به پيامبران منسوب است و با عقل سليم منافات دارد، در يكى از دو عنوان زير جاى دهيم:
الف) خبرِ نسبت داده شده به آن پيامبر، نادرست باشد.