سايه شوم جدايى و اختلاف بوده است . ايشان در پايان اين خطبه ، پيروزى نهضت اسلامى به رهبرى پيامبر عظيم الشأن را چنين تحليل مى فرمايد :
فَانظُروا إلى مَواقِعِ نِعَمِ اللّهِ عَلَيهِم حينَ بَعَثَ إلَيهِم رَسولاً ، فَعَقَدَ بِمِلَّتِهِ طاعَتَهُم ، وَ جَمَعَ عَلى دَعوَتِهِ اُلفَتَهُم ، كَيفَ نَشَرَتِ النِّعمَةُ عَلَيهِم جَناحَ كَرامَتِها ، وَ أسالَت لَهُم جَداوِلَ نَعيمِها ، وَ التَفَّتِ المِلَّةُ بِهِم فى عَوائِدِ بَرَكَتِها ، فَأَصبَحوا فى نِعمَتِها غَرِقينَ ، وَ فى خُضرَةِ عَيشِها فَكِهينَ .^۱
پس به نعمت هايى كه خداوند عز و جل ارزانى شان داشت ، بنگريد ، آن گاه كه پيامبرى به سوى آنان فرستاد و همگى را به پيروى از آيين او درآورد و با دعوتش ، آنان را اُلفت [و اتّحاد] بخشيد . [بنگريد كه] چگونه اين نعمت ، بال كرامت خويش را بر سر آنان گسترد و جويبارهاى نعمتش را برايشان جارى ساخت و چگونه اين آيين (اسلام) ، با وفور بركت هايش ، آنان را از هر سو در ميان گرفت و غرق در نعمت هايش شدند و زندگى اى خوش و شادان يافتند .
بنا بر اين ، يكى از مهم ترين مسئوليت هاى رهبران فرهنگى و سياسى جوامع اسلامى ، برنامه ريزى جهت هرچه نزديك تر كردن دل هاى مردم مسلمان به يكديگر است .
پيامبر خدا ، خود ، فوق العاده به اين موضوع اهمّيت مى داد ، تا آن جا كه در روايتى آمده است :
كانَ رَسولُ اللّهِ صلى الله عليه و آله يُـقبِلُ بِوَجهِهِ وَ حَديثِهِ عَلى أشَرِّ القَومِ ؛ يَتَأَلَّفُهُم بِذلِكَ!^۲
پيامبر صلى الله عليه و آله چنان با چهره باز و روى خوش با بدترينِ مردم برخورد مى كرد كه آنان با همين برخورد ، صميمى مى شدند .
همچنين يكى از توصيه هاى اكيد ايشان به هر نماينده اى كه به جايى اعزام