2 / 1 ـ 3

عقيده درست در باره توحيد

۳۳۹.امام صادق عليه السلام :مردم در توحيد ، بر سه گونه اند : اثبات كننده ، نفى كننده ، و تشبيه كننده . نفى كننده ، بر باطل است ، اثبات كننده ، مؤمن است و تشبيه كننده ، مشرك .

۳۴۰.امام صادق عليه السلامـ در نامه اش به عبد الرحيم قصير ـ :خدايت رحمت كناد! از توحيد و عقيده اى كه كسانى از مردم ديار تو (عراق) در اين باره دارند، پرسيده اى . [بدان كه ]خداوند متعال، هيچ شبيهى ندارد و او شنوا و بيناست . برتر از آن چيزى است كه وصف كنندگان مى گويند و او را به مخلوقش همانند مى كنند و به خدا افترا مى زنند .
رحمت خدا بر تو باد! بدان كه عقيده درست در باب توحيد، همان است كه قرآن در باره صفات خداوند عز و جل فرموده است . پس ، نفى و تشبيه را از خداوند ، به كنار بنه ؛ زيرا نه نفى درست است ، نه تشبيه ؛ [بلكه] اوست خداوند ثابت و موجود . خدا از آنچه وصف كنندگان در وصفش گويند ، برتر است . از قرآن ، فراتر نرويد كه پس از روشن شدن حق ، گم راه مى شويد .

۳۴۱.التوحيدـ به نقل از محمّد بن عيسى بن عبيد ـ :امام رضا عليه السلام به من فرمود : «اگر كسى به تو بگويد : به من بگو آيا خداوند عز و جل شى ء (چيز) است يا نه ؟ تو چه مى گويى؟» .
گفتم : خداوند عز و جل ، خود از خويشتن به عنوان «شى ء» ياد كرده است ، آن جا كه مى فرمايد : «بگو : گواهىِ كدام شى ء ، بزرگ تر است؟ بگو : خدا ميان من و شما گواه است» . بنا بر اين ، مى گويم : او شى ء است ؛ امّا نه چون ديگر اشيا ؛ زيرا نفى شيئيت از او ، مستلزم ابطال و نفى اوست .
فرمود : «راست گفتى و درست رفتى» .
سپس به من فرمود : «مردم ، در باره توحيد بر سه عقيده اند : نفى (تعطيل) ، تشبيه و اثبات بدون تشبيه . عقيده نفى ، روا نيست . عقيده تشبيه هم روا نيست ؛ چرا كه هيچ چيز مانند خداوند ـ تبارك و تعالى ـ نيست . راه درست ، عقيده سوم است ؛ يعنى اثبات بدون تشبيه .

ر . ك : دانش نامه عقايد اسلامى : ج 5 ص 253 (خداشناسى / بايسته ها در شناختن صفات خدا / بيرون آمدن از مرز تشبيه و تعطيل) .