۹۵.امام مهدى عليه السلامـ در يكى از توقيعاتِ روايت شده از شيخ مورد وثوق، ابو عَمرو عَمرى ـ :ما ، دستْ پروردگانِ پروردگار خويشيم و آن گاه مردمان ، دستْ پروردگانِ مايند. ۱
4 / 4
زدودن اختلاف
۹۶.پيامبر خدا صلى الله عليه و آلهـ به على عليه السلام ـ :تو برادر من و دستيار منى، و بهترين كسى هستى كه پس از خود ، جانشينم مى گردانم. دَين مرا ادا مى كنى و وعده هايم را انجام مى دهى و آنچه را پس از من، در آن اختلاف كنند ، برايشان روشن مى سازى. از تأويل ۲ قرآن ، آنچه را نمى دانند ، به آنان مى آموزى و بر سر تأويل ، با ايشان جهاد مى كنى ، چنان كه در باره تنزيل، با آنان جهاد كردى.
1.معناى سخن امام در اين توقيع ، نزديك به معناى سخن امام على عليه السلام در سفارشش به كميل بن زياد است كه به او فرمود: « اى كميل! پيامبر خدا را خداوند، ادب آموخت ، و او مرا ادب آموخت ، و من مؤمنان را ادب مى آموزم و براى ارجمندان ، آداب به ارث مى گذارم».
2.تنزيل، به «معناى قابل فهم و روشن آيات» گفته مى شود؛ ولى تأويل ـ از ريشه «آلَ ـ يَؤولُ» كه در لغت، به معناى «بازگشت و رسيدن به چيزى» است (النهاية: ج ۱ ص ۸۰ مادّه «أول») ـ در اصطلاح، بر معانىِ «مقصود و مراد متكلّم»، «لوازم كلام» و نيز «يكى از مصاديق لفظ عام» و «كاربرد يك لفظ و اراده كردن معنايى خلاف ظاهر آن»، و همچنين بر «وجود خارجى اى كه كلام به آن مستند است» اطلاق مى شود. اين آخرى ـ يعنى «شناساندنِ وجود عينى و خارجىِ كلام» و به عبارتى ، «تطبيق كلام بر مصداق هاى خارجى آن» ـ تابع لفظ نيست و به همين جهت، از دشوارى هاى تأويل است ؛ زيرا چنين تطبيقى ، كار آسانى نيست و مى تواند تحت تأثير هوس ها و جهتگيرى هاى منفعت طلبانه قرار بگيرد و در نتيجه، مصداق، درست و دقيق، مشخّص نشود و حتّى كار به دشمنى و درگيرى بينجامد. از همين روست كه تأويل قرآن، كار هر كسى نيست و به تعبير قرآن، بايد از سوى خدا و يا راسخان در علم، انجام بگيرد و به همين جهت، پيامبر خدا به امير مؤمنان عليه السلام فرمود: «تو همان طور كه براى تنزيل قرآن [و قبولاندن آن ]جهاد كردى، براى تأويل آن هم جهاد خواهى كرد». براى اطّلاع بيشتر در اين زمينه، ر . ك : الميزان في تفسير القرآن : ج ۳ ص ۴۴ ـ ۴۵؛ التمهيد : ج ۴ ص ۲۷ ـ ۴۹ .
