۵۸۶.التمحيص :پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : «مؤمن ، ايمانش كامل نمى شود ، تا آن گاه كه يكصد و سه خصلت در او باشد ، در كردار و رفتار و انديشه و درون و برون» .
امام على عليه السلام گفت : اى پيامبر خدا ! آن يكصد و سه خصلت ، چيست؟
پيامبر خدا فرمود : «اى على ! از صفات مؤمن ، آن است كه : انديشه اش پوياست ، بلندآواز ^۱ و پُردانش و بس بردبار است ، ستيز زيبا دارد و خوش مناظره است . گشاده دل ترينِ مردم است و خاكسارترينِ آنان . خنده اش لبخند است و گرد آمدنش براى آموختن . پند دهنده غافلان است و آموزگار ناآگاهان . آن را كه آزارش دهد ، نمى آزارد و به آنچه بيهوده است ، نمى پردازد . از گرفتارى [ـِ دشمنش] ، شاد نمى شود و كسى غيبتِ كسى را نمى كند . از حرام ها مى پرهيزد و در آنچه شبهه ناك است ، درنگ مى كند . پُربخشش است و كم آزار . ياور غريبان است و پدر يتيمان . شادى اش در چهره اوست و ترسش ^۲ در دلش . به درويشىِ خويش شادان است . از شهد ، شيرين تر است و از صخره ، سخت تر . رازى را فاش نمى سازد و پرده درى نمى كند . حركاتش با ظرافت است و ديدارش شيرين . پُرعبادت است و خوش وقار و نرم خو و پُرسكوت . هر گاه به او نادانى [و جسارت] شود ، بردبارى مى ورزد و در برابر آن كه به او بدى كند ، شكيباست . به بزرگ سالان ، احترام مى نهد و با
خردسالان ، مهربان است . در امانت ها درستكار است و از خيانت ، به دور . همدم او پرهيزگارى است و خوى او آزرم . پُراحتياط است و كم لغزش . رفتارهايش آموزنده است و گفتارش جذّاب . از خطا ، در مى گذرد و عيبجويى نمى كند . سنگين است و شكيبا و خشنود و سپاس گزار و كم سخن و راستگو و نيكوكار و پاك دامن و بردبار و ملايم و خويشتندار و شرافتمند . نه لعنتگر است ، نه سخن چين ، نه دروغگو ، نه غيبت كننده ، نه ناسزاگو ، نه حسود ، و نه بخيل . خوش رو و بشّاش است و اهل كنجكاوى و جاسوسى نيست .
از كارها ، عالى ترينِ آنها را مى جويد و از خوى ها ، والاترينشان را . خداوند ، نگهدار اوست و توفيق خداوند ، پشتيبانش . در عين نرمش ، اقتدار دارد و تصميماتش توأم با يقين است . به كسى كه مبغوض اوست ، ستم و بى انصافى نمى كند و به خاطر كسى كه دوستش دارد ، مرتكب گناه نمى شود . در سختى ها شكيباست ، ستم و تعدّى نمى كند و هوسران نيست .
درويشى ، زيرپوش اوست ^۳ و شكيبايى ، روپوشش . كم زحمت است و بسيار كمك رسان . بسيار روزه مى گيرد ، فراوان نماز و عبادت مى كند و كم مى خوابد . دلش پرهيزگار است و كردارش پاكيزه . هر گاه [بر دشمنش] توانا شود ، مى بخشد و هر گاه وعده دهد ، وفا مى كند . به اميد [ثواب] ، روزه مى گيرد و از بيم [عذاب] ، نماز مى گزارد . كار نيك انجام مى دهد ، چنان كه گويى آن را مى بيند ^۴ و نگاهش [از حرام] فروهشته است . دست بخشنده دارد و هيچ سائلى را رد نمى كند و از هيچ بخششى بخل نمى ورزد . به برادران رسيدگى مى كند و پياپى احسان مى نمايد . سخنش را مى سنجد و زبانش را نگه مى دارد . نه در دشمنى اش غرق مى شود و نه در دوستى اش خود را به هلاكت مى افكند . باطل را از دوست خود هم نمى پذيرد و حق را از دشمنش هم رد نمى كند . نمى آموزد ، مگر براى آن كه بداند و علم به دست نمى آورد ، مگر براى آن كه عمل كند .
كم كينه است و پُرسپاس . روزها در پىِ معاش خود مى رود و شب هنگام ، بر
گناهان خويش مى گريد . اگر با اهل دنيا به سر بَرد ، زيرك ترين آنهاست و اگر با اهل آخرت به سر برد ، پارساترينِ ايشان . در كسب و كارش ، به درآمدهاى شبهه ناك رضايت نمى دهد و در دينش ، به رخصت ها عمل نمى كند . از لغزش برادرش چشم مى پوشد و حرمت دوستىِ ديرينِ او را پاس مى دارد» .