بدعت 2 - صفحه 32

به خواندن نماز چاشت ، توصيه كرده و يا گفته اند كه دستِ كم پيامبر صلى الله عليه و آله ، گاه آن را خوانده است . ۱ دسته دوم ، نه تنها به آن توصيه نكرده اند ؛ بلكه آن را بدعت دانسته اند . ۲
در ميان روايات دسته اوّل ، روايات ضعيف و مُجمَل ، ۳ بيشتر به چشم مى آيد و حتّى برخى از آنها به وسيله مؤلّفان كتب احاديث موضوعه ، مجعول دانسته شده اند ؛ ۴ امّا روايات دسته دوم ، هر چند از نظر عددى كمتر هستند ، امّا دلالتشان ، واضح تر و اسنادشان ، قوى تر است . ۵ افزون بر اين ، روايات دسته دوم ، از سوى

1.. مانند روايت احمد بن حنبل از عايشه : «پيامبر صلى الله عليه و آله ، نماز چاشت مى خوانده ...» (مسند ابن حنبل : ج ۹ ص ۵۲۰ ح ۲۵۴۰۳) و روايت مسلم از ابوذر و ابودردا (صحيح مسلم : ج ۱ ص ۴۹۹ ح ۸۵ و ۸۶) و روايت ابن ماجه از ابو هُرَيره : «هر كس دو ركعت نماز چاشتگاه را به جا آورد ، گناهانش آمرزيده مى شود ، هر چند به اندازه كف هاى دريا باشد » (سنن ابن ماجة : ج ۱ ص ۴۴۰ ح ۱۳۸۲ . نيز ، ر . ك : سنن الدارقطنى : ج ۲ ص ۸۰ ح ۱ و المصنف ، ابن ابى شيبه : ج ۲ ص ۲۹۷ ح ۹) .

2.. برخى از اين روايات ، در متن كتاب آمد و براى برخى ديگر ، ر . ك : صحيح البخارى : ج ۱ ص ۳۹۴ ح ۱۱۲۱ و مسند ابن حنبل : ج ۲ ص ۲۴۹ ح ۴۷۵۸ و ص ۲۹۸ ح ۵۰۵۲ و ص ۴۸۴ ح ۶۱۳۴ و ص ۵۴۰ ح ۶۴۳۹ (از موزق) و ج ۷ ص ۳۲۳ ح ۲۰۴۸۲ (از عبد الرحمان بن ابى بكره) .

3.. مانند روايت منقول از نعيم بن هماز از پيامبر صلى الله عليه و آله : «خداوند عز و جل فرمود : اى انسان ! در اوّل روز ، از اداى چهار ركعت نماز من ، سستى مكن ، من پايان روزت را بر عهده مى گيرم » (التاج الجامع للاُصول : ج ۱ ص ۳۲۱) كه ابن قيّم و ابن تيميّه احتمال داده اند مقصود از آن ، نماز صبح و نافله آن باشد ؛ نيز روايت بخارى از ابو هريره : «خليلم [پيامبر خدا صلى الله عليه و آله ] ، سه چيز به من سفارش كرد كه هرگز آنها را تا دَم مرگ ، ترك نمى كنم : ... و نماز چاشت را» كه ابن قيّم جوزى ، احتمال اختصاصى بودن اين توصيه را مطرح كرده است ؛ زيرا به صحابه ديگر مانند ابو بكر و عمر ، چنين توصيه اى نكرده است . گفتنى است به روايات ديگرى هم استدلال شده است كه بيشتر حكايت فعلِ پيامبر صلى الله عليه و آله و يا برخى صحابه اند و هر يك با اجمال هايى همراه اند (ر . ك : البدعة ، مفهومها ، حدودها) .

4.. مانند روايات زكريا بن دُرَيد كِنْدى از حميد و يعلى بن اَشدق ، از عبد اللّه بن جراد (ر . ك : الموضوعات : ج ۱۲ ص ۱۱۱ باب فى الضحى) .

5.. براى آگاهى از اين روايات ، ر . ك : البدعة ، مفهومها ، حدودها : ص ۱۶۹ ، زاد المعاد ، ابن قيّم جوزى : ج ۱ ص ۱۱۷ .

صفحه از 72