1 / 2

معناى اللّه

۷.امام كاظم عليه السلامـ در پاسخ پرسش در باره معناى اللّه ـ :[يعنى] هر ريز و درشتى ، در قبضه قدرت اوست .

۸.امام صادق عليه السلامـ در پاسخ زنديقى كه از ايشان پرسيد : پس او (خداوند) چيست؟ ـ :او ، پروردگار است . او ، معبود است . او ، اللّه است . مقصودم از «اللّه » ، حروف الف و لام و ها ، و [مقصودم از ربّ] حروف راء و باء نيست ؛ بلكه مقصود ، معنا و آن وجودى است كه آفريننده و سازنده موجودات و مصداق اين حروف [و كلمات ]است . او ، [ذات و] معنايى است كه اللّه و رحمان و رحيم و عزيز و مانند اين نام ها بر او نهاده شده است . او معبود عز و جلاست .

۹.امام عسكرى عليه السلامـ در تفسير«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ»ـ :اللّه ، آن موجودى است كه هر آفريده اى به هنگام نيازها و سختى ها ، آن گاه كه اميدش از هر آنچه جز اوست ، قطع مى گردد و رشته ها از ما سِواى او به كلّى بُريده مى شود ، به او پناه مى برد ، مى گويد : «بسم اللّه » ؛ يعنى در همه كارهايم ، از آن خدايى كمك مى جويم كه پرستش ، جز حقّ او نيست ؛ همو كه هر گاه فريادخواهى شود ، به فرياد مى رسد و هر گاه او را بخوانند ، پاسخ مى دهد .
اين ، همان چيزى است كه مردى به صادق عليه السلام گفت : اى فرزند پيامبر خدا ! مرا به خدا ، راه نمايى كن كه چيست؟ زيرا مجادله كنندگان ، بر من هجوم آورده اند و سرگشته ام ساخته اند!
به او فرمود : «اى بنده خدا ! آيا هرگز سوار كشتى شده اى؟» .
گفت : آرى .
فرمود : «آيا شده كه كشتى ات در هم شكند و نه كشتىِ ديگرى باشد كه نجاتت دهد ، و نه شنا كردن به كارت آيد ؟» .
گفت : آرى .
فرمود : «آيا در آن هنگام ، از دلت گذشته است كه موجودى از موجودات مى تواند تو را از نابودى بِرَهاند؟» .
گفت : آرى .
فرمود : «آن موجود ، همان خداست كه مى تواند آن گاه كه نجات بخشى نيست ، نجاتت دهد و آن گاه كه فريادرسى نيست ، به فريادت برسد» .
سپس فرمود : «گاه يكى از شيعيان ما در آغاز كار خود ، «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» نمى گويد و خداوند ، او را به رنجى گرفتار مى سازد تا او را متوجّه سپاس گزارى از خداوند ـ تبارك و تعالى ـ گردانَد و لكّه ننگِ كوتاهى در گفتن «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» را از او بزُدايد» .
مردى نيز رو به على بن الحسين (زين العابدين) عليه السلام كرد و گفت : مرا از معناى «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ»خبر ده كه چيست؟
فرمود : «پدرم [حسين عليه السلام ] ، از برادرش حسن عليه السلام ، از پدرش امير مؤمنان عليه السلام برايم نقل كرد كه مردى خطاب به امير مؤمنان گفت : اى امير مؤمنان ! به من بگو كه معناى «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَـنِ الرَّحِيمِ» چيست ؟
[امير مؤمنان] فرمود : كلمه اللّه ، بزرگ ترين نام از نام هاى خداوند عز و جل است . اين ، نامى است كه جز بر خدا نسِزَد كه بر كسى نهاد و هيچ مخلوقى ، بِدان ناميده نمى شود» .
مرد گفت : [معنا و] تفسير كلمه «اللّه » چيست ؟
فرمود : «يعنى موجودى كه هر مخلوقى در وقت نيازها و سختى هايش ، آن گاه كه از هر آنچه جز اوست ، قطعِ اميد شود و رشته ها از هر كسى جز او به كلّى بُريده گردد ، به او پناه مى برد ؛ چرا كه هر رئيسى و هر بزرگى در اين دنيا ، هر اندازه هم توانگر و قدرتمند باشد و فرودستانش به او نيازمند باشند ، باز اين فرودستان ، نيازهايى خواهند داشت كه آن بزرگ ، از عهده برآوردن آنها بر نمى آيد . خودِ آن بزرگ نيز نيازهايى پيدا مى كند كه قادر به تأمين آنها نيست . در اين صورت ، دست نياز و درويشى به سوى خدا دراز مى كند ؛ امّا چون خواسته اش بر آورده شد ، به
شرك خويش باز مى گردد . نشنيده اى كه خداوند عز و جلمى فرمايد : «بگو : آيا ديده ايد اگر عذاب خدا يا رستاخيز بر شما در آيد ، آيا جز خدا را مى خوانيد ، اگر راستگوييد؟ نه ، كه تنها او را مى خوانيد و او ـ اگر بخواهد ـ اندوهى را كه او را بدان مى خوانيد ، از شما باز مى گشايد و آنچه را شريك قرار مى دهيد ، از ياد مى بريد» ؟
پس خداوند عز و جل به بندگانش مى فرمايد : اى نيازمندانِ به رحمت من ! شما را در هر حال ، نيازمند خودم ، و در هر زمان ، بنده خوار خودم قرار داده ام . پس در هر كارى كه در پيش مى گيريد و به اِتمام آن و رسيدن به نهايتش چشم اميد بسته ايد ، به من متوسّل شويد ؛ زيرا من اگر بخواهم به شما عطا كنم ، هيچ كس نمى تواند مانع شود ، و اگر بخواهم مانع شوم ، هيچ كس نمى تواند به شما عطا كند . پس من ، سزاوارترين كس هستم براى اين كه از او چيزى بخواهند ، و شايسته ترين كس هستم براى اين كه به او التماس شود .
بنا بر اين ، در آغاز هر كارى ، كوچك يا بزرگ ، «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» بگوييد ؛ يعنى در اين كار ، از خدايى كمك مى گيريم كه بندگى ، سزاوارِ غير از او نيست ؛ همو كه هر گاه از وى فريادخواهى شود ، به فرياد مى رسد و هر گاه خوانده شود ، پاسخ مى دهد . بخشنده اى كه از سرِ مهر ، سفره روزى را بر ما گسترده است ؛ مهربانى كه در دين ما و دنيا و آخرتمان ، با ما مهربان است . دين را بر ما سبُك گرفته و آن را آسان قرار داده است و با جدا ساختن ما از دشمنان خود ، به ما رحم مى آورد» .
سپس فرمود : «پيامبر خدا صلى الله عليه و آله فرمود : هر كه را پيشامدى اندوهگين گردانَد و از روى اخلاص و توجّه قلبى به خداوند بگويد : «بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ» ، از دو حالْ خارج نخواهد بود : يا در دنيا به حاجتش مى رسد ، يا اين كه نزد پروردگارش براى او به حساب مى آيد و برايش ذخيره مى شود ؛ و البته آنچه نزد خداست ، براى مؤمنان ، بهتر و ماندگارتر است » .

ر . ك : ص 217 ح 10 و ص 219 ح 14 .
همين دانش نامه : ج 5 ص 513 (معناى «اللّه ») .