۱۰.الكامل فى التاريخ :چ چون خداوند اراده كرد كه دين خود را آشكار و چيره گرداند و وعده اش را عملى سازد ، پيامبر خدا صلى الله عليه و آله به موسم حجّى رفت كه در آن با گروهى از انصار ديدار كرد. او طبق معمول خود ، نبوّت خويش را بر قبايل عرضه داشت . در عقبه، گروهى از انصار را ديد و آنان را به خدا دعوت نمود و اسلام را بر ايشان عرضه داشت . يهوديان و خزرجيان در مدينه با هم مى زيستند . خزرجيان، بت پرست بودند ، و هر گاه ميان ايشان دعوايى در مى گرفت ، يهوديان مى گفتند : به زودى، پيامبرى مبعوث خواهد شد و ما از وى پيروى مى كنيم و همراه او شما را چونان قوم عاد و ثمود، قتل عام خواهيم كرد . از اين رو، آن گروه خزرجى به همديگر گفتند : به خدا سوگند، اين همان پيامبرى است كه يهود با آن، شما را تهديد مى كنند . پس ، دعوت پيامبر صلى الله عليه و آله را پذيرفتند و تصديقش كردند و گفتند : ميان قوم ما، ناسازگارى است و اميد است كه خداوند به بركت وجود تو، آنان را متّحد سازد . اگر موجب اتّحاد آنان شدى، آن گاه مردى عزيزتر از تو [در ميان ما ]نخواهد بود .
اين را گفتند و رفتند . اينان، هفت تن از خزرج بودند : ابو اُمامه اسعد بن زرارة بن عُدَس و عوف بن حارث بن رِفاعه يا همان ابن عفراء (هر دو از بنى نجّار)، رافع بن مالك بن عَجلان و عامر بن عبد حارثة بن ثعلبة بن غنم (هر دو از بنى زُرَيق)، قُطبة بن عامر بن حديدة بن سواد از بنى سَلِمه، عُقبة بن عامر بن نابى از بنى غَنْم ، و جابر بن عبد اللّه بن رئاب از بنى عُبَيده .
2 / 2
بيعت دوم عقبه
قرآن
«و نعمتى را كه خدا به شما ارزانى داشته و نيز پيمانى را كه شما را به انجام آن متعهّد گردانيده است، به ياد آوريد، آن گاه كه گفتيد : «شنيديم و اطاعت كرديم» ، و از خدا پروا داريد كه خدا به راز دل ها، آگاه است» . ۱
«با آن كه پيش تر با خدا سخت پيمان بسته بودند كه پشت [به دشمن] نكنند ، و پيمان خدا، همواره بازخواست دارد» . ۲
1.بلخى و جبايى مى گويند: اين پيمانى كه خداوند، آنان را به انجام دادنش متعهّد گردانيد ، همان است كه در هنگام اسلام آوردن و بيعتشان، از آنان گرفت، مبنى بر اين كه در هر تكليف و وظيفه كه خداوند بر عهده آنان مى گذارد ، خوشايندشان باشد يا ناخوشايندشان ، از او اطاعت كنند . جبايى مى گويد : منظور، بيعت آنان با پيامبر صلى الله عليه و آله در شب عقبه و بيعت رضوان است . اين را ابن عبّاس گفته است (البيان فى تفسير القرآن: ج ۳ ص ۴۵۹. نيز، ر.ك: مجمع البيان: ج ۳ ص ۲۹۰ وتفسير الرازى: ج ۱۱ ص ۱۷۸ و تفسير القرطبى: ج ۶ ص ۱۰۸) .
2.سخن خداوند كه: «با آن كه پيش تر با خدا سخت پيمان بسته بودند»، يعنى قبل از جنگ خندق و پس از جنگ بدر... . مقاتل و كعبى گفته اند : آنان هفتاد مرد بودند كه در شب عقبه با پيامبر صلى الله عليه و آله بيعت كردند و گفتند : هر شرطى كه مى خواهى، براى خودت و پروردگارت بگذار . پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود : «براى پروردگارم اين شرط را مى گذارم كه: فقط او را بپرستيد و چيزى را شريكش قرار ندهيد ، و براى خودم اين شرط را مى گذارم كه: همان گونه كه از زن و فرزند و اموال خود دفاع مى كنيد، از من دفاع كنيد» . مسلمانان گفتند : اى پيامبر خدا ! اگر ما چنين كرديم ، در برابر ، به ما چه مى رسد ؟ فرمود : «پيروزى در دنيا و بهشت در آخرت». اين است سخن خداى متعال كه : «و پيمان خدا همواره بازخواست دارد»، يعنى: در روز قيامت، خداوند از آنان در باره اين پيمان، بازخواست مى كند (تفسير القرطبى: ج ۱۴ ص ۱۵۰) .
و سخن: «با آن كه پيش تر سخت پيمان بسته بودند» يعنى پيش از جنگ خندق ، «كه به دشمن پشت نكنند»يعنى با پيامبر صلى الله عليه و آله بيعت كردند و سوگند ياد كردند كه يارى اش كنند و از وى دفاع نمايند، همان گونه كه از خود دفاع مى كنند و از جنگ با دشمن، روى بر نمى تابند و شكست نمى پذيرند . مقاتل گفته است : منظور، شب عقبه است . «پيمان خدا همواره بازخواست مى شود» يعنى در آخرت از آن سؤال مى شود (مجمع البيان: ج ۸ ص ۱۴۰).
