چراغهاى راه

حضرت عبدالعظيم به امام جواد(ع) عرض مى كند: از احاديث جدّتان برايم بگوييد. حضرت از قول اميرالمؤمنين(ع) فرمود: «... لو تكاشفتم ما تدافنتم؛ اگر بديهاى پوشيده شما بر همديگر افشا و آشكار مى شد، يكديگر را دفن نمى كرديد».
رحمت گسترده الهى، گناهان وبديهارامى پوشاند، درمجازات وعقاب تعجيل نمى كند و فرصت توبه مى دهد و براى زندگى شرافتمندانه افراد جامعه اسلامى هرگونه آبروريزى را ممنوع مى كند، به كسى اجازه غيبت، تهمت، قذف و پرده درى نمى دهد و از همه برتر، گاهى خداوند آبروى تصنعى و غير استحقاقى براى انسان فراهم مى آورد؛ همان گونه كه امام على(ع) در دعاى كميل عرضه مى دارد: «و كَمْ مِن ثناءٍ جميلٍ لَستُ أهلاً له نشرتَهُ ^۱ ؛ چه بسا ثنا و تمجيد زيبا كه برايم منتشر كردى با اينكه شايسته اش نبودم».
شايد منظور از حديث مذكور نيز همين باشد كه اگر شما از باطن همديگر باخبر مى شديد، حاضر نمى شديد به تجهيز و تدفين يكديگر بپردازيد؛ زيرا مرده را شخصى فاسق و فاجر و ... مى دانستيد.
ترجمه ديگر روايت چنين است: اگر شما از نهان همديگر آگاه مى شديد، اسرارتان را پوشيده نگاه نمى داشتيد و بر اثر كم ظرفيتى، يكديگر را بى آبرو مى كرديد.
حضرت عبدالعظيم گويد: از امام خواستم بيشتر برايم بگويد. فرمود:

۰.قال اميرالمؤمنين(ع):إنكم لن تسعوا الناس بأموالكم، فسعوهم بطلاقة الوجه و حسن اللقاء...؛ شما هرگز نمى توانيد با داراييهايتان مردم را به خود متوجه سازيد، پس بكوشيد آنان را با چهره گشاده و خندان و برخوردى خوش جذب كنيد، زيرا شنيدم از رسول خدا(ص) كه مى فرمود: شمانمى توانيد مردم را بااموالتان جذب كنيد؛ پس آنان را بااخلاقتان جذب كنيد.

۰.از قول امام على(ع) فرمود:به امام جواد عرض كردم: اى فرزند رسول خدا، بيشتر برايم بفرماييد. «مَنْ عَتَب على الزمان طالَتْ مَعْتَبَتُه؛ كسى كه به زمان خود خشمگين گردد ناراحتى اش طولانى خواهد شد».

۰.عرض كردم: اضافه بفرماييد. فرمود: قال اميرالمؤمنين(ع): «مجالَسَةُ الأشرار تُورثُ سُوءَ الظّنِ بالأخيار؛ همنشينى با افراد پست، باعث بدگمانى به خوبان است».

تمام تلاش و كوشش انسان ناشى از نيت و اهداف و اغراض اوست. شاكله تصميم و نيت هم از قلب و درون دل شكل مى گيرد. اينجاست كه آگاهيهاى پيشين، عقيده و مرام انسان، تذكرات، القائات و گزارشها، نقش مهمى در شكل دهى طرز فكر و تصميمات درونى دارند و واردات ذهنى بر تصميم قلبى اثر مى گذارد و از آنجا كه به قول معروف «از كوزه همان برون تراود كه در اوست»، اعمالِ صادر شده از جوارح و اعضاى انسان نيز ناشى از همان ديدگاه و اعتقادات انسان خواهد بود. و بدين سان، آگاهيهايى كه از راه كتاب، روزنامه و مجله و رسانه هاى سمعى بصرى و مهم تر از همه، دوستان، به انسان منتقل مى شود، سازنده طرز تفكر و جهت دهنده به سمت و سوى تلاشهاى اجتماعى انسان است.
بديهى است همنشينى با بدان، دريچه دل را به روى تبليغات، فكر و فرهنگ و خلق و خوى آنان باز كرده، پس از مدتى آن فطرت پاكى كه دست خلقت خداوندى آفريده است، از بدآموزيهاى اشرار سياه مى شود و بسان سطل زباله شياطين انس و خنّاس درمى آيد.
ثمره آگاهيهاى غلط و بد، جز بدانديشى و بدبينى به نيكان نخواهد بود و اين، آغاز سقوط از صراط مستقيم و افتادن در دام دشمنان خداست.

پروردگارا، بلكه از تو سپاسگزارى كردم. آنگاه خدا مى فرمايد: چون از او تشكر نكردى، از من هم سپاسگزارى نكرده اى.

شايد راز اين مطلب، همان نكته اى باشد كه در مقدمه اين فصل گفته شد كه اصولاً اسلام بر تشكيل جامعه اى كه روح صفا و صميميت و مهر و محبت بر آن حاكم باشد، تأكيد مى كند تا زمينه بسيارى از مفاسد منتفى شود. از طرفى، ترك تشكر، باعث بستن راه احسان و نيكوكارى مردم است و از مصاديق «منّاع للخير»^۱ محسوب مى گردد، زيرا بسيارى از مردم انتظار دارند از خدماتشان تشكر شود وگرنه دلسرد مى شوند.