15
فصلنامه علوم حديث ۲۷

اين عنوان، غالباً براى كتابهايى انتخاب مى شود كه اعمال عبادى بندگان در شبانه روز را بيان مى كند و گوياى محتواى آن است.
در رساله صاحب بن عباد سندى براى اين كتاب -كه انتساب اسمى و محتوايى كتاب را به حضرت عبدالعظيم اثبات كند وجود ندارد؛ همچنان كه آثار قطعى قابل توجه درباره اين موضوع هم در روايات موجود از حضرت عبدالعظيم ديده نمى شود.
همچنين، كتاب اول نيز كه شيخ طوسى عنوان آن را ذكر نكرده و مرحوم نجاشى نام آن را هم تصريح كرده، موجود نيست؛ اما با توجه به اسناد ايشان به حضرت عبدالعظيم، انتساب كتاب به ايشان ثابت است.
همچنين در روايات موجود آن حضرت، دو روايت به سند همگون از خطبه هاى على(ع) نقل شده كه يكى در امالى شيخ صدوق وديگرى در امالى شيخ طوسى نقل شده است.
در روايتى كه در امالى شيخ صدوق آمده، جريان خانه خريدن شريح قاضى به هشتاد دينار نقل شده كه پس از آن، اميرالمؤمنين او را خواسته، ضمن مؤاخذه از خريد خانه گران، وى را موعظه كردند و از دنياطلبى بازداشتند. ۱ اين روايت در نامه هاى نهج البلاغه نيز موجود است. ۲
اما روايت ديگر كه در امالى شيخ طوسى آمده، در نهج البلاغه موجود نيست. آن روايت نيز به نقل از شريح قاضى است كه موعظه امام على(ع) براى اصحابشان درباره ياد آخرت و دورى از مال پرستى و بيان حالات انسان پس از مرگ است. ۳
بنابراين، انتساب كتاب خطب اميرالمؤمنين(ع) به آن حضرت، مستند و قابل اثبات است.

1.الامالى، صدوق، ص ۳۸۸.

2.نهج البلاغه، نامه ۳، صبحى صالح.

3.الامالى، طوسى، ص ۶۵۲.


فصلنامه علوم حديث ۲۷
14

عبدالعظيم و ايمان و تقواى او امرى نيست كه اثبات آن نياز به استشهاد به اين روايات ضعيف داشته باشد. ۱
همچنين شيخ عبداللّه مامقانى در تنقيح المقال تصريح مى كند كه:
علت اينكه محدثان وفقها به توثيق وى تصريح نكرده اند، ازاين روست كه جلالت و بزرگوارى وى مانع از اين است كه تعبير «ثقه» را درباره وى ذكر كنند. ۲

گفتار سوم. تأليفات حضرت عبدالعظيم

مرحوم نجاشى در كتاب رجالش -كه در موضوع فهرست نام مؤلفان شيعه تأليف شده از حضرت عبدالعظيم حسنى نام برده وكتاب خطب اميرالمؤمنين(ع) رابه وى نسبت داده است.
وى در پايان شرح حال وى نيز سند خودش را به روايات آن حضرت، از طريق استادش، ابن نوح، به احمد بن محمد بن خالد و او به حضرت عبدالعظيم مى رساند. ۳ شيخ طوسى نيز -كه موضوع كتاب فهرستش معرفى مؤلفان و مصنفان شيعه است از آن حضرت نام برده و مى گويد: «له كتاب» و سپس سند خودش را به احمد بن ابى عبداللّه برقى مى رساند كه او از حضرت عبدالعظيم نقل حديث مى كند. ۴
صاحب بن عباد در رساله اى كه در زمينه احوال حضرت عبدالعظيم تأليف كرده مى نويسد:
له كتاب يسمّيه كتاب يوم و ليلة. ۵

1.معجم رجال الحديث، ج ۱۰، ص ۴۹.

2.تنقيح المقال، ج ۲، ص ۱۵۷.

3.رجال النجاشى، ص ۲۴۷ و ۲۴۸، رقم ۶۵۳.

4.الفهرست، ص ۳۴۷، رقم ۵۴۹.

5.خاتمه مستدرك الوسائل، ج ۴، ص ۴۰۴.

  • نام منبع :
    فصلنامه علوم حديث ۲۷
    تاريخ انتشار :
    بهار 1382
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 12991
صفحه از 237
پرینت  ارسال به