توضيح آنكه در عصر قدما اولاً به جاى گردآورى روايات يكى از ناقلان حديث، روايات تمامِ اصحاب يك يا چند امام معصوم گردآورى مى شده است؛ بدين صورت كه مثلاً ابتدا روايات زراره در موضوعات متعدد يك جا نقل مى شده و سپس روايات محمد بن مسلم و به همين منوال تا آخر، و اساساً غير از اين همه نمى توانسته باشد؛ زيرا اكثر اين راويان، خود، صاحب كتاب بوده اند و جمع دوباره روايات يك تن از آنان جز با دسته بندى موضوعى قابل تصور نيست و انجام چنين كارى هم از ناحيه قدما به اثبات نرسيده است.
ثانياً هدف و منظور قدما از نگارشهاى مسند، صرف نظر از مجموعه نگارى، آسان نمودن مقابله اين مجموعه ها با اصل كتابهايى بوده است كه خودِ راويان نگاشته بوده اند؛ ۱ زيرا شيوه معمول قدما در تصحيح اخبار، تصحيح كتابها بوده است، نه ملاحظه يكايك رجال سند. ۲ اين امر نيز جز با ملاحظه و مقابله كتابهاى فروع (مسانيد و جوامع حديثى) با كتابهاى اُصول (كتاب زراره، محمد بن مسلم...) محقق نمى شده است. بديهى است كه اين مقابله در مسانيدْ آسان و در جوامعْ دشوار است.
از مسندهايى كه قدما به اين شيوه نگاشته اند، مى توان به مسندى اشاره نمود كه احمد بن حسين بن عبدالملك ابوجعفر أودى گرد آورده است، وى كتاب المشيخه حسن بن محبوب را - كه تا اندازه اى به حسب ابواب فقهى مرتب بوده است - به حسب نام راويان مرتب نمود. ۳ و ۴
1.ر.ك: روضة المتقين، ج ۱۴، ص ۳۲۹.
2.ر.ك: روضة المتقين، ج ۱۴، ص ۲۳۹ و ۲۳۳.
3.ر.ك: الفهرست، ص ۲۳، ش ۶۱ ؛ رجال النجاشى، ص ۸۰ ، ش ۱۹۳ ؛ روضة المتقين، ج ۱۴، ص ۳۲۹.
4.متأسفانه برخى تصور كرده اند كه كتاب المشيخه ابن محبوب -آن گونه كه از نامش پيداست كتابى رجالى است، درحالى كه از نقل احاديثى فقهى و غير فقهى از اين كتاب در مستطرفات السرائر (ر.ك: ص ۷۷) بطلان اين تصور آشكار مى گردد.
