201
فصلنامه علوم حديث ۲۷

آقاى عطاردى هم با اين استدلال كه زيارت امام حسين در آن عصر بسيار سخت بوده، و ملاقات با امام عسگرى نيز در سامرا دشوار بوده است، نتيجه مى گيرد كه «اين مرد» از اهالى رى، از مجاهدان و فداييان اهل بيت بوده است كه خود را براى رساندن به كربلا و سامرا در معرض خطر و زجر و شكنجه قرار داده است؛ ولى ايشان از اين نكته غفلت كرده اند كه اساساً جريان سفر به كربلا را نيز خود اين راوى نقل كرده است و با جهالت راوى و عدم وثاقت وى، چگونه اصل زيارت وى و ملاقاتش با امام اثبات مى شود؟ به علاوه، علاقه به اهل بيت، چه تلازمى با وثاقت دارد؟

3 . بررسى روايات عبدالعظيم حسنى

شخصيت راويان احاديث را بر اساس نقلها و روايتهاى آنان نيز مى توان شناسايى كرد. از حضرت عبدالعظيم، روايات متعددى به دست ما رسيده است. برحسب آنچه در معجم الرجال آمده است، آن جناب، در 22 سند از روايتهاى كتب اربعه، قراردارد و با احتساب كتب روايى ديگر، اين رقم را تا حدود 115 مورد رسانده اند، كه البته برخى از آنها تكرارى است. به هر حال، اين رقم، در مقايسه با اصحاب «كثير الروايه»، عدد چشم گير و فوق العاده اى نيست و بر مبناى آن نمى توان استنتاج خاصى كرد.
از سوى ديگر، عبدالعظيم حسنى از جمله مشايخى نيست كه اصحاب شناخته شده و مورد اعتماد به «كثرت» از او اخذ حديث كرده و او را به عنوان شيخ خود اتخّاذ نموده باشند. بيشترين روايات وى را «ابوتراب رويانى» نقل كرده است كه در هيچ يك از مصادر رجالى نامى از او ديده نمى شود. و برخى از راويان ديگر، مانند محمد بن خالد برقى و فرزندش احمد، هرچند مجهول نيستند، ولى اعتمادشان، شخصيّت مروىّ عنه را اعتبار نمى بخشد؛ زيرا به نقل از ضعاف شهره اند.


فصلنامه علوم حديث ۲۷
200

هيچ يك از اين روايات، از اعتبار كافى برخوردار نيست و اعتماد بدانها دشوار است؛ زيرا حديث ابو حماد رازى، علاوه بر جهالت شخص وى، در هيچ منبع حديثى معتبرى با ذكر سند نقل نشده است، و حديث فضيلت زيارت آن حضرت را يك «راوى مجهول» روايت كرده است. البته روايت ديگرى از حضرت رضا(ع) نيز منقول است كه «من زار قبره وجبت له الجنه» ۱ ؛ولى محققان، اين روايت را نيز نپذيرفته اند.
علامه شوشترى آن را مربوط به زيارت حضرت معصومه مى داند كه راوى در نقل آن به اشتباه افتاده است. ۲ و مامقانى آن را اشتباه غريب خوانده است ۳ و آيةاللّه خويى با اشاره به اين گونه روايت و مناقشه در آنها مى گويد:
با اين روايات ضعيف نمى توان جلالت مقام عبدالعظيم را به اثبات رساند.
البته ايشان اين موضوع را بى نياز از استدلال دانسته اند. ۴
بر كتيبه در ضريح آن حضرت هم از حضرت رضا(ع) نقل شده است كه: «من لم يقدر على زيارتى فليزر اخى عبدالعظيم الحسنى بالراى»، ولى حضرت آقاى استادى با تتبع خود نتوانسته است، اين نقل را در «هيچ كتاب حديثى» پيدا كند! مگر در كتاب نورالافاق (تأليف 1343) كه آن را «كتاب بى اعتبارى» مى خواند! ۵
با اين حساب، معلوم نيست كه چرا مجلسى اوّل، روايت ثواب زيارت عبدالعظيم را با وجود جهالت راوى آن، «كالصحيح» دانسته است؟! ۶ و چرا محدث قمّى در مفاتيح الجنان آورده است كه ابن بابويه و ابن قولويه «به سند معتبر» روايت كرده اند كه مردى از اهل رى به خدمت امام على نقى(ع) رفت و...؟ زيرا هرچند رجال حديث مزبور، تا «مردى» كه خدمت امام رسيده و سخن امام را بدون واسطه نقل مى كند، معتبراند، ولى اين اعتبار، با وجود جهالت آخرين راوى ( مردى از رى) چه سودى دارد؟

1.رسائل شهيد ثانى، ج ۲، ص ۱۰۴۶.

2.قاموس الرجال، ج ۶، ص ۱۹۳.

3.تنقيح المقال، ج ۳، ص ۱۵۷.

4.معجم الرجال، ج ۱۰، ص ۴۹.

5.سى مقاله، ۶۵ و ۵۱.

6.لوامع، ج ۶، ص ۴۵۲.

  • نام منبع :
    فصلنامه علوم حديث ۲۷
    تاريخ انتشار :
    بهار 1382
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 12755
صفحه از 237
پرینت  ارسال به