213
فصلنامه علوم حديث ۲۷

گفتنى است كه كثرت، يك مفهوم عرفى دارد؛ به اين معنا كه اين راوى از امام(ع) زياد روايت كرده است. آيا بيش از صد روايت از امامان(ع) نقل كردن كثرت نيست؟
البته ما مى پذيريم كه كثيرالرواية بودن مراحل و مراتبى دارد.
ايشان كتاب خطب اميرالمؤمنين(ع) و كتاب يوم و ليلة داشته اند و نيز كتابهاى ديگرى كه صاحب بن عبّاد مى گويد با عنوان روايات عبدالعظيم بن عبداللّه الحسنى آغاز شده است.
خود اين كتابها حكايت از كثرت روايت اين راوى بزرگ دارد.
توجه به گفته ديگران درباره اين راوى بزرگ و كثرت روايت وى، دليل ديگرى بر كثيرالرواية بودن ايشان است. به عبارتى كه صاحب بن عباد درباره ايشان داشت و قبلاً آورديم مجددّاً نگاه شود.
نويسنده محترم مى نويسد:
بر حسب آنچه در معجم الرجال آمده است، آن جناب در 22 سند از روايتهاى كتب اربعه قرار دارد و با احتساب كتب روايى ديگر، اين رقم را تا حدود 115 مورد رسانده اند كه البته برخى از آنها تكرارى است.
به هر حال، اين رقم در مقايسه با اصحاب كثيرالرواية، عدد چشم گير و فوق العاده اى نيست و بر مبناى آن نمى توان استنتاج خاصى كرد.
گفتار ايشان دو بخش دارد:
الف. آنچه از معجم الرجال آورده اند (كه حتماً منظورشان معجم رجال الحديث حضرت آيةاللّه خويى - قدس سرّه - است).
ب. بيش از صد روايت را رقم چشم گير و فوق العاده در مقايسه با اصحابى كه كثير الرواية هستند نمى دانند.


فصلنامه علوم حديث ۲۷
212

عالمان و فقيهان و محققان شيعه از اين مواضع به شخصيت بزرگ اين راوى دست يافته اند و به اين شكل، جلالت مقام وى مورد تسالم همه است. اگر ما به اينجا نمى رسيم ،به نظر مى رسد كه مبناى ما و شيوه كار ما برخلاف مبناى محققان والا مقام شيعه است. روايت عرض دين، گويا مورد بى مهرى نويسنده محترم قرار گرفته و ضعيف شمرده شده است، با اينكه معروف، مشهور و پذيرفته شده است و متن رفيع آن به همراه قراين ديگر، آن را در جايگاه مقبول و معتبرى قرار داده است.

ب. كثرت روايت

كثيرالرواية بودن حضرت عبدالعظيم حسنى با توجه به مجموعه روايى بازمانده از وى و با توجه به آنچه درباره تأليفات و روايات او در رجال النجاشى و رساله صاحب بن عباد و ديگر جاها آمده، هيچ جاى شك و ترديد نيست.
و هرگز نوبت به اين مرحله نمى رسد كه كثيرالرواية بودن نسبى ايشان را مطرح كنيم؛ يعنى با توجّه به زمان و شرايط سخت و هجرت و آوارگى گفته شود كه اين مجموعه روايى در حكم كثير است؛ يعنى با توجه به اينكه وى در زمان امام جواد و امام هادى(ع) در آن شرايط سخت مى زيسته است، شرايطى كه سبب شد ايشان از مدينه و سامرا هجرت كند و در شهرها به عنوان پيك بگردد تا سرانجام به رى بيايد و در اختفا زندگى كند.

دليل ما

ما به بيش از صد روايتِ بدون تكرار از اين راوى بزرگ دست يافته ايم و مطمئن هستيم كه با توجه به رجال النجاشى و رساله صاحب بن عبّاد و ديگر نوشته ها مجموعه روايى ايشان گسترده تر از صد، روايت بوده است. آنچه هم اكنون به دست ما رسيده، بخشى از روايات اين راوى بزرگ است، نه همه آن.

  • نام منبع :
    فصلنامه علوم حديث ۲۷
    تاريخ انتشار :
    بهار 1382
    سردبیر :
    محمدی نیک (ری شهری)، محمد
    صاحب امتیاز :
    دانشکده علوم حديث
    مدیر اجرایی :
    محمد قنبری
    نشانی :
    قم، بلوار پانزده خرداد، شهرک جهاد، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث، ص پ : 37185-3431
    تلفن :
    0251-7176131
    امور مشترکان :
    0251-7176413
    دورنگار :
    0251-7785050
    پست الکترونیک :
    ulumhadith@hadith.net
    امتیاز :
    علمی - پژوهشی، به استناد نامه شماره 6219/3 - 85/7/3 کمیسیون بررسی نشریات علمی کشور
    جانشین سردبیر :
    مهدی مهریزی
تعداد بازدید : 12286
صفحه از 237
پرینت  ارسال به