119. «ها أَنْتُمْ أُولاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَ لا يُحِبُّونَكُمْ...»

روض الجنان: «ها أَنْتُمْ أُولاءِ تُحِبُّونَهُمْ» ، «ها» تنبيه را باشد، «أنتُمْ» خطاب با حاضران است از مردان، و اگرچه در ميان ايشان زنان باشند على التَّغْليب، و «اُولاء» اسم جمع است و آن جمع «ذا» باشد لامِنْ لَفْظِهِ، گفت: شما كه مؤمنانيد ايشان را دوست مى‏داريد براى قرابتى و جوارى و حلفى و مصاهرتى كه از ميان شما هست، و ايشان شما را دوست نمى‏دارند براى آنكه بر دين ايشان نه‏اى يعنى جهودان، اين قول بيشتر مفسران است. ^۱
707. علامه شعرانى: آيه عام است و شامل يهود و ديگر كفار نيز مى‏شود. ^۲

121. «وَ إِذْ غَدَوْتَ مِنْ أَهْلِكَ تُبَوِّئُ الْمُؤمِنِينَ مَقاعِدَ لِلْقِتالِ»

روض الجنان: زَيد بن وهب روايت كند، گويد از عبداللّه مسعود: روزى طيب نفسى يافتيم. ^۳
708. علامه شعرانى: گويى عبدالله بن مسعود هميشه غمگين و دژم بود كه سخن با اوگفتن ممكن نبود، براى آزارى كه عثمان بدو رسانيد، و يك روز او را خوش دل يافتند آن را غنيمت شمردند. ^۴روض الجنان: ... وغزواتى كه رسول عليه‏السلام به نفس خود حاضر آمد آنجا بيست و شش غزا بود: اوّل غزاى أبْواء بود، آنگه غزاة بواط بود، آنگه غزاة العُشَيْرَة*... .
رسول عليه‏السلام از اين غزوات در نه غزات كارزار كرد**: در بَدر بزرگ... در اُحد،... و خندق و بني قُرَيْظَه...، بَنى الْمُصْطَلِق و بنى لِحْيان...، و خَيْبَر...، و فتح مكّه... . حُنين... و اوّل غزا كه به نفس خود قتال كرد*** در او بدر بود، و آخر تَبوك. ^۵
709. علامه شعرانى: * در غزوة العشيرة به قول ابن اسحاق پيغمبر عليه‏السلام على عليه‏السلام را اباتراب خواند و خبر ابن ملجم را به او داد. عمار گفت: على عليه‏السلام به من گفت: برويم و اين جماعت بنى‏مدلج را بنگريم چگونه در چشمه و نخلستان كار مى‏كنند. رفتيم و اندكى نگريستيم، خواب ما را فرو گرفت و خوابيديم. ناگاه ديديم پيغمبر بر سر ما ايستاده ما را بيدار كرد، آن‏گاه فرمود: يا اباتراب، آيا خبر دهم شما را به شقى‏ترين مردم كه دو تن بودند: سرخ روى ثمود كه ناقه را پى كرد و آنكه بر اينجا زند ـ و دست بر سر على نهاد ـ و اين را ترسازد ـ و دست بر محاسن آن حضرت نهاد. ^۶
710. ** در آن غزوات ديگر لشكر مسلمانان رفتند و بازگشتند جنگ ناكرده. ^۷
711. *** يعنى در قتال حاضر بود و به امر او كارزار واقع شد. ^۸
روض الجنان: ... و غزاة عُيَيْنه بنى الْعَنبَر من تميم... . ^۹
712. علامه شعرانى: يعنى عيينه كه از اصحاب رسول صلى‏الله‏عليه‏و‏آله بود به غزاى بنى العنبر رفت كه قومى از تميم بودند. ^۱۰
روض الجنان: عروَة بن الزُّبير گفت از امير المؤمنين كه: روز بدر طُعَيْمَة بن عدىّ بن
نَوْفَل از پيش من بر افتاده بود به نيزه از پشت اسپش بيفگندم چنان‏كه برنخاست... . ^۱۱
713. علامه شعرانى: يعنى اتفاق افتاد كه پيش من آمد. ^۱۲
روض الجنان: و رسول عليه‏السلام مُسْتَشْعِر* مى‏بود، از آن اميرالمؤمنين را فرستاد و گفت: برو و بنگر تا ابوسفيان و مشركان چه مى‏كنند! اگر بر اسپان نشسته‏اند و شتران پيش كرده، آهنگ مدينه دارند. و اگر بر شتر نشسته‏اند و اسپان بر قَوْد** گرفته آهنگ مكّه دارند... . ^۱۳
714. علامه شعرانى: * يعنى بيم آن داشت كه آهنگ مدينه كنند. ^۱۴
715. ** يعنى يدك مى‏كشيدند. و «قود» آن است كه افسار و دهانه اسب را بگيرند. و «سوق» آنكه دابّه را از عقب برانند و ابوسفيان و ساير كفار قريش كينه كشتگان بدر در دل داشتند و به كينه جويى آمده بودند و چون قصاص كردند بازگشتند و مقصود سياسى و كشور گشايى نداشتند، چون اين اغراض بالاتر از همت آنان بود و هم از غلبه دين خود و ترويج شرك مأيوس شدند. ^۱۵