42. «...لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلاّ وُسْعَها...»

روض الجنان: «لا نُكَلِّفُ نَفْساً إِلاّ وُسْعَها» ... گفت: ما تكليف نكنيم هيچ نفسى را الاّ آنچه وسع و طاقت و امكان و توانايى او باشد... .
رُمّانى گفت: تحميل بود بر مكلّف آنچه او را در آن مشقّت باشد. ^۱
1333. علامه شعرانى: اين قول صحيح است، چون طاقت توانستن با مشقت است و وسع توانستن بى مشقت؛ چنان‏كه درباره روزه فرمود «وَ عَلَى الَّذِينَ يُطِيقُونَهُ فِدْيَةٌ»^۲ ؛ يعنى بر آنها كه به مشقت روزه مى‏توانند كفاره است، مانند ذوالعطاش و زن مرضعه و حامل مُقرِب. ^۳

46. «...وَ عَلَى الْأَعْرافِ رِجالٌ يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيماهُمْ وَ نادَوْا أَصْحابَ الْجَنَّةِ أَنْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ لَمْ يَدْخُلُوها وَ هُمْ يَطْمَعُونَ»

روض الجنان: عبداللّهِ مسعود گفت: خداى تعالى به قيامت حساب خلقان برآرد، هر كس را كه حسناتش بر سيّآت بيفزياد ـ و اگر همه به يك حسنه بود ـ خداى تعالى بفرمايد تا او را به بهشت برند، و هر كس را كه سيّئآتش از حسنات به يك سَيّئه زيادت
بود بفرمايد تا او را به دوزخ برند... . ^۴
1334. علامه شعرانى: اگر گويى: به مذهب ما احباط باطل است، پس چگونه آن را كه يك سيّئه افزون دارد به جهنم برند و حسنات او را به آن يك سيّئه پايمال كنند، در جواب گوييم: اين عمل موجب احباط نيست؛ چون شايد در دوزخ يا پيش از رفتن بدانجا يا پس از خروج از دوزخ ثواب حسنات را به او بدهند. ^۵
روض الجنان: صادق عليه‏السلام گفت: اعراف كُثْبان و بهشتهايى باشد ميان بهشت و دوزخ، هر پيغامبرى و خليفه‏اى او را آن جا بدارند با گناهكاران امّتش چنان‏كه امير لشكر را با لشكر بدارند. آنان كه محسنان امّت باشند سبق برند و به بهشت شوند... . ^۶
1335. علامه شعرانى: عبارت تصحيف شده و لفظ عربى در روايت چنين است: «كثبان بين الجنة و النار» ^۷ و فارسى چنين مى‏شود و كثبان تلها باشد ميان بهشت و دوزخ. ^۸
روض الجنان: قوله: «يَعْرِفُونَ كُلاًّ بِسِيماهُمْ» ؛ همه را به سيما و علامت بشناسند از دوستان و دشمنان. ^۹
1336. علامه شعرانى: از آيات چنان مستفاد مى‏گردد كه پس از دخول اهل بهشت در بهشت و اهل دوزخ در دوزخ، اصحاب اعراف كه بر هر دو مطّلع هستند آنان را به شما مى‏شناسند. شايد كسى گويد: چون اعرافيان بهشتيان را در بهشت بينند چه حاجت به سيما باشد و سيما را در صفات پنهان علامت گيرند؟ گوييم: شايد خداوند عذاب دوزخيان و نعيم بهشتيان را به مصلحت از نظر اهل اعراف پنهان كند و چون علم ما نسبت به عالم آخرت اندك است نظير آنكه فرمود «وَ ما أُوتِيتُمْ مِنَ الْعِلْمِ إِلاّ قَلِيلاً»^۱۰ ،
نمى‏توان گفت كسى كه مردم كوچك را در بهشت و دوزخ مى‏بيند خود بهشت و دوزخ را چگونه نبيند و قياس آن عالم به اين عالم صحيح نيست. چنان‏كه ما محتضر و ميت و قبر را مى‏بينيم و عذاب و نعيم او را نمى‏بينيم. در اين باب وجهى ديگر هست كه در تفسير المنار آورده است كه شناختن به سيما پيش از دخول در بهشت و دوزخ باشد، ^۱۱ و آن با ظاهر آيات موافق نيست. ^۱۲

41. «لَهُمْ مِنْ جَهَنَّمَ مِهادٌ وَ مِنْ فَوْقِهِمْ غَواشٍ وَ كَذلِكَ نَجْزِي الظّالِمِينَ»

روض الجنان: ... و غواشى جمع غاشيه باشد و هو ما يغشاهم، و آن چيزى بود كه باز پوشد ايشان را، و منه غاشيَةُ السَّرجِ. ^۱
1331. علامه شعرانى: «غاشية السرج» روپوش زين است. چون زين را مزيّن و مرصّع مى‏ساختند براى آن روپوش مى‏دوختند كه چون صاحب اسب بر درِ خانه از آن پياده شود آن را بپوشند تا وقتى كه از خانه بيرون آيد سوار شود زيور آن محفوظ ماند. ^۲
روض الجنان: «وَ كَذلِكَ نَجْزِي الظّالِمِينَ» ؛ و ظالمان را همچنين جزا دهيم، و مراد به ظالم هم كافر است مِنْ قَوْلِهِ: «إِنَّ الشِّرْكَ لَظُلْمٌ عَظِيمٌ»^۳ . و اصحاب وعيد را به
اين تمسّك نيست. ^۴
1332. علامه شعرانى: اصحاب وعيد كسانى هستند كه گويند: مرتكب معاصى مخلّد در آتشند و هرگز به بهشت نروند. و اصحاب ارجاء آنهايند كه گويند: كسى كه مؤمن باشد هيچ گناهى به حال او زيان ندارد. ^۵