49. «أَ هؤلاءِ الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ لا يَنالُهُمُ اللّهُ بِرَحْمَةٍ ادْخُلُوا الْجَنَّةَ...»
روض الجنان: «أَ هؤلاءِ الَّذِينَ أَقْسَمْتُمْ» ؛ بيشتر مفسّران برآنند كه اين هم از كلام اصحاب اعراف است كه گويند دوزخيان را و اشارت كنند به مستضعفان مؤمنان كه: ايناناند كه شما گفتيد و سوگند خورديد كه خداى برايشان رحمت نكند. كلبى گفت: ندا كنند كافران را و منافقان را به اسمايشان و اسماء آباى ايشان يا وليدبن المُغيره و يا با جهل بن هشام و يا فلان و يا فلان! «أَ هؤُلاءِ» ؛ اينان يعنى سلمان و ابوذرّ و مقداد و خبّاب، و اين ضعفا آنان هستند كه شما سوگند خوردى كه خداى رحمت با ايشان نرساند، و اين آيت دليل مىكند بر آنكه اصحاب اعراف خداوندان مراتب و منازل رفيعه باشند از پيغامبران و امامان كه از سرِ دلال و وثاقت به پايه و قدر خود اين توانند گفتن... . ۱
1337. علامه شعرانى: چنانكه خداوند درباره ارواح فرمود: دانش مردم در آن اندك است، همچنين در عالم آخرت ما أُوتِيتُمْ «مِنَ الْعِلْمِ إِلاّ قَلِيلاً»۲ . مؤمنين در عالم آخرت و ارواح پس از مفارقت بدن، آيا يكديگر را ملاقات مىكنند و مىشناسند و رابطه ميان آنها و ارواح پليد هست و از حال يكديگر آگاه مىگردند به چه آلت و قوه و سخن
گفتنشان با يكديگر به زيان و مقاطع حروف است يا نوعى ديگر؟ و تفاصيل بسيار كه هيچ يك بر ما مكشوف نيست مگر آنكه خداوند در اين چند آيه فرمود: اهل بهشت با اهل دوزخ به ندا سخن گويند و ميان آنها حجاب است، يكديگر را نمىبينند و گروهى كه در اعرافند بر هر دو دسته مشرفند هم دوزخيان را مىشناسند به سيما و هم بهشتيان را ناچار كه ميانشان حجاب آمده. و از اينجا توان دانست كه اطلاع اهل آخرت از حال يكديگر و ملاقاتشان بر حسب مدارج علم و فضل و شرف آنان است. بارى، در اين خلاف است كه اهل اعراف افضل مردم اند يا متوسطان كه نه لايق بهشتند نه سزاوار دوزخ و اختيار مصنف آنكه افضلِ مردمند. ۳
