57 . «وَ هُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّياحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ حَتّى إِذا أَقَلَّتْ سَحاباً... فَأَخْرَجْنا بِهِ مِنْ كُلِّ الَّثمَراتِ...»

روض الجنان: «وَ هُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّياحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ» ، ابن كثير و كسائى و حمزه و خلف خواندند: «الرّيحَ» بر واحد، و باقى قرّاء به جمع «رياح» خواندند. آنكه بر واحد خواند، گفت: جنس است و «لام» در او تعريف جنس باشد اينجا و در سورة النَّمْل و در سورةُ الرُّوم و در سورت فاطر، و عاصم خواند: «بُشْراً» بالْباءِ وسُكُونِ الشّينِ وَضَمّ الْباءِ، و نافع خواند به «نون» و ضمّ «نون» و سكون «شين»: نُشْراً. ^۱
1341. علامه شعرانى: يعنى غير نافع چون از نافع «نشرا» به سكون شين نقل بود و نافع از قرّاء حجاز است و مدنى است. و مقصود از اهل حجاز در اينجا ابن كثير مكى و راويان او و ابوجعفر بن قعقاع و قرّاء شاذّه. و در مجمع البيان نافع را استثنا نكرده است. و مراد از اهل بصره ابوعمروبن علا و راويان او و يعقوب است. ^۲
روض الجنان: افراخته. ^۳
1342. علامه شعرانى: «افراخته» به معنى گشوده و گسترده و پهن كرده است. ^۴
روض الجنان: برافلاختند. ^۵
1343. علامه شعرانى: «افلاختن» همان افراختن به معنى گشودن و گستردن است و
«بيختن» به معنى پيچيدن و تا كردن. ^۶
روض الجنان: «حَتّى اِذَا اَقَلَّتْ» ، اَىْ حَمَلَتْ وَ مِنْهُ القُلَّةُ لأنَّها تُقَلُّ بِالأَيْدي، اَىْ تُحْمَلُ. ^۷
1344. علامه شعرانى: يعنى كوزه بزرگ به دست برداشته مى‏شود. ^۸
روض الجنان: «فَأَخْرَجْنا بِهِ مِنْ كُلِّ الَّثمَراتِ» ، خداى گفت: من ميوه به باران برون مى‏آورم شايد كه در باران طبعى بود كه آن خداى آفريده باشد كه به آن طبع نبات روياند، گفت: اين منكر نيست، منكر آن باشد كه طبع قديم گويند يا طبع را فاعل گويند، و اين چيزى نيست براى آنكه طبع خود معقول نيست و طريق نيست فرا اثبات او و گفتن كه در باران طبعى هست كه نبات روياند دعوى باشد مجرّد از حجّت و برهان. اوّل اثبات طبع بايد كردن به دليل، آنگه آن را اثر نهادن. و درست آن است كه خداى تعالى مى‏روياند نبات را مبتدءاً عند نزول باران به عادت. ^۹
1345. علامه شعرانى: «طبع» همان طبيعت است كه صورت نوعيه نيز قسمى از آن است، وجود آن فى الجمله بديهى است. و هركس خاصه‏اى در چيزى بيند كه از خود او باشد نه از خارج، آن را نسبت به طبع دهد، مانند شورى براى نمك و شيرينى براى شكر. و علت آنكه مؤلّف اين كتاب انكار وجود طبع كرده آن است كه ابوالقاسم بلخى و امثال وى از معتزله كه به طبع قائل بودند آن را مؤثر به استقلال مى‏دانستند به تفويض خالق عالم و مانند حكما عليت واجب الوجود را در حدوث و بقا معتقد نبودند و طبيعت را در هر آن مسخّر پروردگار و مستفيض از افاضه او نمى‏گفتند، بلكه خداوند را پس از ايجاد از كار عزل كردند و كار او را به طبيعت مى‏گذاشتند. و اين اعتقاد خطاست. ^۱۰