80 . «وَ لُوطاً إِذْ قالَ لِقَوْمِهِ أَ تَأْتُونَ الْفاحِشَةَ ما سَبَقَكُمْ بِها مِنْ أَحَدٍ مِنَ الْعالَمِينَ»

روض الجنان: و بيشتر مفسِّران و اهل علم برآنند كه لواط پيش از قوم لوط كس نكرده بود. ابتدا ايشان كردند، و اين ظاهر آيت است. ابوالقاسم بلخىّ گفت: روا باشد كه عالمى زمانهم خواست، چنان‏كه گفت: «وَ أَنِّي فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ» . ^۱
1364. علامه شعرانى: يعنى در ميان مردم زمان خود چنان‏كه درباره بنى اسرائيل فرمود: «فَضَّلْتُكُمْ عَلَى الْعالَمِينَ»^۲ ؛ يعنى شما را برترى دادم بر مردم زمان خودتان. ^۳

81 . «إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ شَهْوَةً مِنْ دُونِ النِّساءِ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ»

روض الجنان: «إِنَّكُمْ لَتَأْتُونَ الرِّجالَ شَهْوَةً» ؛ شما به مردان مى‏شوى به شهوت دون زنان، شما مسرف مردمانى متجاوز الْحدّ. إتيان كنايت باشد از جماع، يُقالُ: أتَيْتُ الْمَرْءةَ اِذا جامَعْتَها. اهل مدينه و حَفص خواندند: «اِنّكُمْ على الخَبَر به همزه واحده، و مذهب
حفص در همه قرآن چنين است كه چون دو استفهام باشد برهم... . ^۴
1365. علامه شعرانى: «أتأتونَ الفاحشه» استفهام اول است و «انكم» دويم. ^۵
روض الجنان: «بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ مُسْرِفُونَ» ، «بل» براى إضراب باشد از اول با چيزى دگر، گفت آن خود رها كن، در شرك و لواط و دگر معاصى متجاوز الحدّ و مخلوعُ العذارى. و «إسراف» تعدى باشد از حدّ خود. ^۶
1366. علامه شعرانى: يعنى مخلوع العذار و بى آبرو هستيد شما. و ياء در آخر مخلوع العذار خطاب است به جمع به عادت شيخ ابوالفتوح (عليه الرحمه) كه در خطاب جمع به «ياء» اكتفا مى‏كند. ^۷